Flyktig litteratur

Gravtalen er ein av dei eldste litterære sjangerane, ofte nytta til ideologisk propaganda, til idealisering av menn som fall i krigen og kvinner som fall om på kjøkengolvet. I ein periode var han i tilbakegang, fordi seremoniar og ritual blei oppfatta som gamaldags. No er han tilbake med fornya styrke og oppgradert innhald, framført av slekt og vener som snakkar frimodig frå ein preikestol der presten før var einerådande, og tek den tida dei treng til å få sagt ting som berre kan seiast der og då. Eg har ofte vore imponert over kor kor fint dei manøvrerer i grenselandet mellom offentleg og privat. Dei kan sjølvsagt støtta seg på det biografiske rammeverket, for den avlidne er alltid fødd og oppvaksen ein eller annan ein stad. Men det hender òg at dei går rett inn i det særmerkte og såre, og står støtt på beina og får røysta til å bera likevel. Førre vinter høyrde eg ei ­sørgjande dotter seia om den altfor tidleg døde mor si, som var den yngste kusina mi, at ho var så flink til å lytta, så innsiktsfull, så vis. Der og då forstod eg kvifor ingen ville sagt noko slikt om den felles mormor vår, som alltid måtte trakka dei nærmaste på tærne om ho var aldri så skarp, eller kanskje nettopp derfor. Endå større inntrykk gjorde gravferda til ein klassekamerat som eg knapt hadde sett på seksti år, og ikkje ville ha møtt opp for om det ikkje var for nokre ord om truskap og samhald i ­dødsannonsen som tala uventa sterkt til meg.