Det er påskeidyll på vestlandsgarden der Per og Ingeborg Ravndal tar i mot nyfødde lam om dagane. Sola skin, himmelen er blå og like ved ligg nypreparerte skiløyper.

Idyllen står i skarp kontrast til krisestemninga som pregar store delar av landbruket.

– Eg har stemt Senterpartiet. Eg er frykteleg skuffa. Dei er ubrukelege, seier Per Ravndal, som har drive garden sidan 2001.

Produksjon av mjølk har han alt gitt opp. Men små kalvar møter livet i ein ny lausdriftsfjøs som det nyleg er investert fleire millionar i. Han satsar på ammekyr og oksar.

Årleg leverer han rundt 40 storfe til slakt. Det gir 1,2 tonn kjøt. I tillegg står han for 3,5 tonn sau og lam til norske middagsbord.

Sunnfjord er den største landbrukskommunen i Vestland. Men mange her har også gitt opp. I Sundsdalen i Førde, ei strekning på seks kilometer innover frå avkøyringa av E39, var det tretten mjølkebruk då Ravndal tok over.

– I dag er det to att, fortel han.

Legg seg flat for bøndene

Regjeringspartia møter kritikk frå eigne rekker for å ikkje gjera nok for bøndene. Kommunestyrerepresentant i Sunnfjord for Arbeidarpartiet Ove Farsund er uroa over mangelen på landbrukspolitikk som blir ført.

Førre veke melde fagbladet Norsk Landbruk at tjue bønder på Tynset vil slakta ut dyra sine. Det er ein alarm regjeringa må vakna opp til, meiner Farsund. «Jeg kjenner med sikkerhet til 20 bønder i Tynset som har meldt inn besetningen sin. Hvor mange dyr det blir til sammen, har jeg ikke tall på, men det må bli mer enn 1500», sa Hans Olav Holann til fagbladet.

– No må regjeringa på banen med ei pressekonferanse før påske, der dei kjem med talfesta og handfaste garantiar, seier Farsund, som håpar det kan gi få bøndene som no er i ferd med å gi opp, til å snu.

Han viser til dei mange pressekonferansane som har vore om koronapandemien, og meiner matforsyninga er minst like viktig.

I dag har han samla bønder frå området på tunet til Per og Ingeborg Ravndal når Klassekampen kjem på besøk.

Ap-politikaren meiner det er behov for 15 milliardar til bøndene i år.

– Eg meiner det trengst 5 milliardar som kompensasjon for høge gjødsel-, diesel- og straumprisar. Fem milliardar for å ta at inntektsetterslep, og fem milliardar i vekst.

Han meiner bonden må få status som eit samfunnskritisk yrke, og han meiner det hastar å stilla med pengar: Bøndene kan ikkje vente landbruksoppgjeret i mai.

– Dei må setta i gang no, seier han.

Farsund tar fram sitteunderlaget og legg seg på kne framfor bøndene som står under den blå himmelen i Sundsdalen nokre dagar før påske.

– Som politikar vil eg på vegner av delar av politikarstanden be den norske bondestanden om unnskyldning for at me har latt landbrukspolitikken skura i mange år, seier han.

Han er ikkje uroa for bønder som Per Ravndal. Han jobbar alt delar av året som tømrar. Han vil klara seg godt og få seg ei anna inntekt dersom han må setta kroken på fjøsdøra for godt, trur Farsund, men han er uroa for matforsyninga i landet.

– Eg ber dykk halda ut litt til, seier han.

Skuffa over politikarane

Også leiaren for Norges Bonde- og Småbrukarlag i Sogn og Fjordane, Hanne Bjerkvik, og mannen står på tunet til Ravndal-familien. Bjerkvik og mannen tok for to år sidan over garden han er frå på odel i Fjaler, og har no starta opp att eit bruk der bakkane har vore leigd ut til nabobønder i mange år og fjøsen har stått tom.

– Me har lagt ned ein stor eigeninnsats og begynt med 14 ammekyr, fortel Bjerkvik.

Alle på tunet til Ravndal er bekymra og skuffa.

Bjerkvik fortel om beite- og fødebingekrav som trer i kraft i 2024. Dei inneber at mange må investera dei neste åra. Bjerkvik åtvarar mot ei sterk sentralisering av bønder som driv med mjølkeproduksjon.

– Me risikerer å mista mange millionar liter mjølk frå Vestlandet, seier ho.

– Er du skuffa over Arbeidarpartiet og Senterpartiet?

– Ja, veldig. Me møtte nyleg landbruksminister Sandra Borch (Sp) men ho hadde ingen garantiar, seier Bjerkvik.

Også for Svein Erik Hafstad, den siste sentrumsbonden i Førde, er tilliten tynnsliten. Han lar ingen lura på kva han meiner:

– At Vedum-en ikkje tar tak, eg blir så forbanna. Eg kjem aldri meir til å stola på dei, seier han om Sp-leiar Trygve Slagsvold Vedum.

– Statsministeren nemner heller aldri mattryggleik og landbruk med eitt ord, skyt Ravndal inn.

Kunnskap kan gå tapt

Ravndal reknar med at han får minst 300.000 kroner i ekstra kostnadar i år, særleg knytt til dei høge gjødsel- og dieselprisane.

Difor førebur han seg no på å jobba nær døgnet rundt dei neste vekene når lamminga står på.

– Eg søv på eit rom på løa, seier han.

Kona Ingeborg Ravndal er bidrar også på garden, sjølv om ho arbeider som sjukepleiar.

– Å slakta ned går fort, men det tar årevis å bygga opp, seier ho, som også er bekymra.

– Gir bøndene opp, forsvinn all kunnskapen også, seier ho.

Einigheit landet rundt

Senterpartiet står tradisjonelt jordbruket nærast av regjeringspartia, men landet rundt er det også i Arbeidarpartiet store forventningar. Det syner ein ringerunde Klassekampen har gjort til lokallaga i dei største landbrukskommunane i landet.

Ragnhild Kvalø er leiar i Arbeidarpartiet i Steinkjer, den største landbrukskommunen i Trøndelag.

– Me får meldingar om at dette ikkje er leveleg. Særleg for unge bønder som ønsker satsa på landbruk, er det vanskeleg. Mangel på forteneste og auka i kostnadsbildet går ikkje i hop.

– Me har forventningar om at bøndene no får eit nivå som det går an å driva jordbruk og leva av, seier ho.

Nestleiaren i Ap i Ringsaker, som er størst på landbruk i Innlandet, seier ho òg har høge forventningar.

– Det er så vanskeleg for mange no. Eg forventar at det kjem gode tiltak som me merkar. Dette går utover familiar, bygder, lokalsamfunn, arbeidsplassar. Lista er lang, seier Kjerstin G. Lundgård.

– Er du skuffa over Ap og Sp på dette området?

– Kva skal eg svara? Eg forstår at det har vore ein krevjande situasjon det siste året med krise på krise. Men så håpar eg at det no er landbruket sin tur, seier Lundgård.

– Må vera lønnsamt

Kathrine Hestø Hansen, leiar for Ap i Indre Østfold, Noregs aller største jordbrukskommune, meiner lønnsemda må opp.

– Dette er ei næring mange i Indre Østfold lever av. Eg forventar at regjeringa riggar det slik at landbruket kan produsera mat. Det må vera lønnsamt å vera bonde, seier ho, men legg til at forbrukarane ikkje skal ha rekninga.

– Dette må dei løyse slik at ikkje maten blir dyrare. Folk har meir enn nok med å betala for straum og bensin, om ikkje maten blir dyrare også.

Også på Jæren er bøndene uroa, ifølge Tone Elin Berge, gruppeleiar for Ap i Hå, den største landbrukskommunen i Rogaland.

– Eg håpar Ap- og Sp-regjeringa kan levera eit jordbruksoppgjer som gjer at bøndene kan kjenna på optimismen igjen, seier ho.

– Det me ser no, er at dei ikkje investerer, seier ho.