Ved eit viktig innspel frå Bernt Hagtvet, og respons frå Oddmund Hoel, statsråd og professor, har vi fått ein sterkt tiltrengt debatt om situasjonen ved universitetet i dagens samfunn. Sist ut var Emil Røyrvik, i Klassekampen 15. april, der han argumenterer for avkommersialisering, avbyråkratisering og for klarare differensiering mellom ulike oppgåver og institusjonar i universitets- og høgskulesektoren, og for gjenreising av ex.phil.
I den samanheng viser han til at desse trendane «har underminert universitetets eigenart, legitimitet og formål». Her vil eg følgje opp det siste poenget, med eit provokativt spørsmål: Universitet, som ein felles institusjon for ulike vitskaplege disiplinar – kva skal vi med det? Dei driv jo med svært forskjellige ting – slik som i eksperimentelle naturvitskapar, litterære tekststudiar, eller havforsking i fjerne strok. Og dermed har dei ulike behov, administrativt og finansielt, men også ulik tilgang til eksterne midlar. Så kunne vi ikkje heller ha delt det opp – til dømes i Law School, Medical School, og Divinity College? Er det berre av historiske grunnar at dei ulike fag og disiplinar er samla i éin institusjon?
Eller, kan det vere slik at nettopp fleirfaglege, fullskala universitet er viktige i vår tid, som på same tid er vitskapsbasert og kriseramma på mange plan – ei tid er prega av alvorlege og komplekse problem, som ofte går i kvarandre og forsterkar kvarandre – naturrelaterte, institusjonelle, kunnskapsrelaterte.
Då er det fare for at ekspertisen kan bli for einsidig, for einøygd og kortsynt, til at vi best mogleg skal kunne takle dei komplekse utfordringane som vi står overfor. I så måte, jf. dei vitskapsteoretiske drøftingane av økonomifaglege utfordringar i NOU 17/2018, «Klimarisiko og norsk økonomi».
Dermed har vi eit svar på spørsmålet vi reiste: eit fullskala universitet har nettopp den avgjerande fordelen at det hyser alle fag, i same institusjon.
Til avklaring, eit historisk eksempel: Når professorane i teologi ved Universitetet i Christiania oppheldt seg i eit fleirfagleg miljø, med kollegaer frå alskens fag, var det grenser for kva dei kunne få seg til å seie høgt, til dømes ut frå ei ukritisk lesing av dei heilage skrifter – til dømes om Noah som blir sagt å ha levd i over 900 år. Eller, om det var i vår tid, og dei hadde uttala seg om Israel-Palestina-konflikten som eit lykksalig varsel om Armageddon og verdas undergang. Dei som slik dummar seg ut, idet dei går utover eigen kompetanse og seier urimeleg ting, vil ved eit fleirfaglege og intellektuelt oppegåande universitet bli møtt av det Jon Hellesnes kallar «granskarlåtten», og det er sivilisatorisk.
Tilsvarande i vår tid, og då ikkje minst om naturrelaterte og geopolitiske utfordringar: Det er sivilisatorisk når økonomar, teologar og militærstrategar på denne måten får «ei utside» på seg sjølv, i møte med granskarlåtten frå kollegaer i andre fagfelt. Dette i motsetning til situasjonen i fåfaglege institusjonar, anten det er i instituttsektoren eller i fåfaglege institusjonar, slik det kanskje er ved Menighetsfakultetet, eller NHH, eller Forsvarets høgskule.
Fleirfaglege universitet har i så måte ein fagleg styrke, og praktisk relevans, som fåfaglege institusjonar ikkje har. Dette har, i så fall, omfattande universitetspolitiske implikasjonar, på mange plan.