Aleksander Åsnes

Tom Henning Bratlie

#fff

No må vi kople oss fri frå USA, seier utanriks­forskar og diplomat Henrik Thune.

– I den nye tryggleiksstrategien skildrar Trump-regimet Europa som på veg mot «sivilisatorisk utsletting» og antydar at USA ikkje nødvendigvis vil kome oss til hjelp militært. Har vi gjort ein strategisk tabbe ved å gjere tryggleiken vår så avhengig av USA?

Vi i Europa har over tid vore for dårlege til å ta innover oss at USA allereie under Obama for 15 år sidan byrja å vende merksemda vekk frå oss i retning Asia. Det er fordi atlanterhavsområdet er mindre viktig for dei. Interessa deira for Europa har gått nedover. Og det amerikanske folket vender seg meir innover. Europa må gjere det både Kina og USA gjer: redusere geopolitisk og økonomisk sårbarheit, og auke eigne geopolitiske styrkar.

– Den noverande debatten i Europa handlar mykje om militær opprusting som svar på russisk trugsmål og uvissa ved USA. Ja, Europa treng å bruke meir på forsvar – vi har lenge vore gratispassasjer under USAs tryggleiksparaply. Men fokuset i den norske debatten er for einsidig militært. Europas hovudsårbarheit er industriell, teknologisk og økonomisk. Europa må nytte sine styrkar og redusere avhengnad, byggje eigen teknologi, eiga industri, eiga energisjølvstende og eiga digital sjølvstende. Vi må sikre forsyningsliner og styrkje områda der Europa allereie er sterkt. Verdsøkonomien er væpna. Næringsutvikling og samfunnsutvikling er den nye utanrikspolitikken.

– No byggjer tysk industri ned, Kina tek over elbilmarknaden og amerikanske teknologiselskap erstattar både aviser og skulebøker i Europa. Det er jo det stikk motsette av det du ynskjer, som skjer?

– Ja. Om vi ikkje klarer å snu dette, blir vi rett og slett for avhengige og sårbare. Vi vert pressa av USA og Kina. Men det er mogleg å snu – dette er politikk. Problemet akkurat no er at frykta for Russland og frykta for Trumps reaksjonar lammar Europa. Dei første månadene med Trump kan det vere forståeleg, men framover må vi i større grad tenkje utanrikspolitikk som næringspolitikk, teknologipolitikk og industripolitikk. Vi treng meir sjølvtillit. Ja, ein må handtere Trumps personlegdom – og seinare andre presidentar – pragmatisk, men vi må vere tydelegare på våre eigne interesser og behov. Samstundes må vi utvide horisonten utover Atlanterhavet. Verdsmiddelklassa og makta har flytta seg til India, Kina, delar av Afrika og Latin-Amerika. Europa må byggje sterkare partnarskap òg der.

– Korleis skal vi tolke det USA gjer no?

– Dette er eit historisk skifte. Det er eit farvel til USA som hegemonisk makt.

Farvel til Amerika

Den britisk-kanadiske informatikaren og kognitive psykologen Geoffrey Hinton meiner at det finst ein ekte fare for at store språkmodellar som ChatGPT ein dag blir så smarte at dei klarer å lure og utmanøvrere oss – og kanskje til og med drepe og utslette oss. Mellom anna grunngir han dette med at han meiner å ha oppdaga at tidlege versjonar av ChatGPT klarte å resonnera seg fram til ting som ingen kunne ha fortalt modellen direkte. Den store frykta til Hinton er at den dagen vi let språkmodellane få høve til å endra sin eigen kode for å forbetre seg sjølve, kan det spinne heilt ut av kontroll utan at vi merkar det.

 er truleg eit mindretalsperspektiv blant folk som forskar på kunstig intelligens, men han er ingen kven som helst. Tvert om vert han ofte kalla gudfaren til kunstig intelligens, og han har vunne nobelprisen i fysikk.

endå meir oppteken av syskenbarnet hans, Joan Hinton. Ho var fysikar og jobba med å utvikla den fyrste atombomba på manhattanprosjektet. Då ho fekk sjå bilete av dei amerikanske atombombene som øydela Hiroshima og Nagasaki, vart ho så kvalm at ho flytta til det revolusjonære Kina i protest. Der vart ho verande i 62 år, og saman med broren William Hinton har ho skrive nokre av dei mest detaljerte skildringane av den kinesiske revolusjonen, kulturrevolusjonen og livet under Mao som finst på engelsk. Dei var stort sett positive til det dei såg.

Hinton

Den revolusjonære sosialisten Paul O. Jensen har vore fiskar heile livet, og i mange år er det båten «Fidel» som har vore fast følgje. Han er akkurat inne til land på Kvaløya i Troms ein tur då han får ein telefon frå Klassekampen.

– I dag har eg fått 200 kilo med torsk, seier han.

– Nei, det er dårleg. Men eg er pensjonist og får pengar frå staten kvar månad. Så det går fint.

Vanlegvis pleier Jensen alltid å ha ein fisketur i romjula for å fiske torsk til seg sjølv og dei næraste naboane.

Det er ofte på dei turane han får den fyrste skreien for sesongen. Skrei er namnet på den store torsken som kjem inn til norskekysten kvar vinter for å gyte.

Når han ikkje kan bruke romjula til å fiske, lyt han fylle jula med andre tradisjonar.

– Juletradisjonar for meg, det er å samle folk og ete god mat.

Fyrste jul utan torsk

#000

Måndag var det eitt år sidan den syriske diktatoren Bashar al-Assad vart drive frå makta i Syria. Den norske utanriksministeren Espen Barth Eide var i den qatarske hovudstaden Doha på eittårsdagen. Der deltok han i ein panelsamtale saman med den nye syriske leiaren Ahmed al-Sharaa.

Eide fortel at den syriske leiaren Ahmed al-Sharaa har gjort eit godt inntrykk på han.

– Han er ein imponerande leiar. Han er både klok og intelligent og har ein klår strategi. Han seier dei rette tinga og gjer det han seier at han skal gjere. Han framstår som ein som vil landet sitt vel, ­seier Eide på telefon frå Doha.

Sharaa var i fleire år leiar for den salafistiske jihadist­gruppa al-Nusra-fronten, og han har også vore med i Al-Qaeda. No tykkjer Eide at han framstår som ein annan type.

– Eg opplever det som ei nasjonalistisk regjering i positiv forstand. Dei er opptekne av å samle Syria og skape framgang. Vi er positivt overraska, seier han.

Det siste året har det vore valdelege samanstøyt fleire stader i Syria, der regjeringslojale militsar har utført massakrar på minoritetsgrupper. Eide meiner likevel at den nye presidenten har gjort mykje for å samle landet.

– Han får til økonomisk utvikling og det å inkludere dei ulike folkegruppene. Det blir ikkje fred utan at alle alawittar og drusarar er med på det, seier han.

Han framstår som ein som vil landet sitt vel.

Eide om Syrias nye leiar: Klok og intelligent

Jonas Henmo

SV slår ring rundt Bergstø

I går tok varaordførar i Arendal Inger Brokka de ­Ruiter (SV) til orde for kalle inn til ekstraordinært ­lands­møte for å diskutere om ­leiar Kirsti Bergstø og resten av partileiinga bør bli sitjande.

Men utspelet samlar enn så lenge lite støtte i SV.

– Partiet har mykje å lære av feil den siste tida, men det gjer vi gjennom å byggje vidare på det vi har, seier Kvænangen-ordførar Kai Petter Johansen.

Han er éin av totalt fem SV-ordførarar i Noreg. Han kritisk til mykje av det partileiinga har gjort det siste året, men seier nei til å skifte ut dei på toppen no.

– Vi har nokre læringspunkt når det gjeld kommunikasjonen utad og korleis ein sikrar at dei ulike utspela er forankra i partiet. Eg har tidlegare sagt at valkampen ikkje var særleg god, og eg oppfattar at leiinga har teke det til seg, seier han.

Korleis kan ein sikre at utspela er forankra i partiet?

– Som folkevald ordførar må eg kjenne til dei ulike strategiske vurderingane og kva som ligg bak dei. Det har eg ikkje alltid gjort.

Fredag gjekk SV-profil Sunniva Holmås Eidsvoll ut i Klassekampen og etterlyste ein ny strategi for partiet.

Slår ring rundt Bergstø

Den mest utbreidde fuglen i Noreg er lauvsongaren, men det er ikkje så mange som har sett ein slik. Dei er nemleg veldig små, og også flinke til å gøyme seg. Det er likevel lett å høyre dei, for dei har ein vakker song, og det finst fleire millionar av dei.

 uansett ingen spor å høyre eller sjå av dei, for dei har reist til Afrika. Til land som Tanzania og Zambia. Sjølv om den berre veg åtte gram, så har den ikkje noko problem med å fly dit sjølv. Og heller ikkje med å finne vegen. Ein ung lauvsongar kan finne vegen til Afrika åleine sjølv om han aldri har vore der før. Reiseruta er nemleg programmert inn i han.

 ein ung lauvsongar finn Afrika utan hjelp, så blir dei flinkare og flinkare til å finne vegen. I byrjinga brukar dei stjerner, sola og jordas magnetfelt til å navigere, men etterkvart vert dei rett og slett litt kjent i området. Og når våren kjem, så reiser dei heim att.

 at lauvsongaren har ein vemodig låt. Kanskje det er fordi han saknar Afrika, og savannelandskapet. Det er jo der han er store delar av året. Og han treng ikkje å bry seg med alle problema og lidingane som plager menneska i søraust-Afrika.

 kjem tilbake til akkurat den same staden i Noreg kvart år. Ikkje berre den same skogen, men den same delen av skogen. Kaskje berre nokre meter unna der dei var sist.

Fugl

Striden om kven som skal ta over etter Erna Solberg hardnar til i Høgre før landsmøtet i februar. Etter det Dagens Næringsliv og NRK har meldt, ligg det an til at valnemnda vil innstille Ola Svenneby, Ine Eriksen Søreide og Henrik Asheim som ny leiartrio – alle med base i Oslo-området.

Det får sentrale Høgre-profilar på Vestlandet og i Nord-Noreg til å reagere. Fleire meiner det vil vere eit alvorleg feilgrep

Øygarden-ordførar Tom Georg Indrevik (H) meiner at det er avgjerande at ein ny leiartrio har representantar frå ulike stader i landet.

– Det er viktig at partileiinga speglar både landet og partiet, og det meiner eg ho ikkje gjer om det blir slik som nokre medium no har skrive, seier han.

Tidlegare denne veka gjorde Peter Christian Frølich frå Bergen det klart at han ikkje ynskjer å bli nestleiar. Han vil ikkje gå med på at det er uheldig med ein leiartrio som er oslobasert.

«Jeg holder aldri bostedsadresse mot noen. Det viktigste er at de er fordømt dyktige politikere.», skriv Frølich i ei tekstmelding til Klassekampen.

– Det burde vere plass til folk som ikkje er heimehøyrande på Austlandet i leiartrioen. Det finst mange flinke folk som kan kle dei stillingane. Eg synest det er dumt viss det ikkje blir plass til dei, seier Indrevik.

Samtidig meiner han det er eit tap for partiet at Sandra Bruflot, som han omtalar som del av «gruppa unge kvinner med barn», ikkje lenger sit på Stortinget.

Det blir kamp­votering om dette ikkje blir retta opp.

Distriktsopprør i Høgre

Rikke Løe Hovdal

Kirsti Bergstø (SV) er godt fornøgd på eigne vegner 

– I Klassekampen fredag tok fleire sentrale SV-arar til orde for at de må finne ein ny strategi, og at den de har no, ikkje har fungert godt nok. Er du samd?

– Sist landsstyret var samla, sa eg i talen min – både til media og i diskusjonen med landsstyret sine medlemmar – at vi inviterer til ein brei strategidiskusjon. Først og fremst fordi vi alltid må ha ein strategi som passar til tida vi står i: den politiske situasjonen og det politiske landskapet. Det ønskjer eg at skal vere ein brei prosess og diskusjon i partiet. Både på årsmøta, vidare i landsstyret, og ved at medlemmane blir inviterte inn til å ta viktige vegval og vere med i den diskusjonen. Det er jo saman vi kan utvikle laget som vi alle er ein del av.

– Synest du strategien til SV har vore vellukka det siste året?

– Vi har fått til mykje det siste året. Viss du går eitt år tilbake i tid, så er det jo då vi først klarte å lande den store sigeren med å stoppe gruvedrift på havbotnen, men òg kome vidare i arbeidet med å få ned forskjellane og styrkje fellesskapet i landet vårt. Over tid har vi jobba veldig systematisk for ei grøn og rettferdig omstilling, der vi skal kutte utslepp, men ikkje arbeidsplassar. Vi vil at det grøne skiftet skal vere noko vanlege folk tener på, ikkje taper på. Eg er veldig glad for at mykje av det vi har klart å få til tidlegare, blir bygd vidare på med den semja vi har i budsjettet no. Til dømes at vi har drive fram heilt konkrete grep og arbeid for å få på plass ei tannhelsereform.

– Kvifor trur du at Raudt har gått forbi SV og vorte eit større parti enn dykk på målingane?

– Eg trur det er fleire grunnar til det. Raudt gjer ein god jobb. Dei er dyktige og tydelege. Og så er det noko nytt med å ha ein utfordrar som sjølv er i ein maktposisjon. Det blir jo spennande å følgje med på vidare.

– Var det skuffande for deg at det vart ei splitting mellom partia under forhandlingane?

– Det var unødvendig, og det burde kunne vore unngått. Det var grunnen til at eg sa at vi måtte forhandle vidare, i staden for å leggje fram eit forhasta mindretalsbudsjett. For sjølv om SV hadde vore med på det, og sjølv om det var veldig mange saker SV hadde drive fram, så hadde ikkje det budsjettet hatt eit fleirtal bak seg. Det kunne låst situasjonen meir enn det løyste noko. Når ein forhandlar budsjett, er ein ikkje ferdig før ein er ferdig – og alle må vere med.

– Var det feil av Raudt å gå saman med Arbeidarpartiet og Senterpartiet og la dykk og MDG stå åleine?

Vi var i tvil om vi skulle stå saman med regjeringa eller ikkje.

Godt fornøgd på eigne vegner

Det framstår som at årets forhandlingar om statsbudsjettet har vore meir krevjande enn det som er vanleg, men det er jo ikkje sikkert at det er sant. Kanskje er det berre det at meir av forhandlingane har vore i offentlegheita denne gongen. Dynamikken mellom dei fem ulike partia skaper ein annan situasjon enn det som er vanleg, med større insentiv til å kome med utspel under forhandlingane, og kanskje også til å dra dei ut.

 ikkje sikkert at partia tenar eller taper så mykje på budsjettforhandlingane. Meiningsmålingane som har kome denne veka, tyder på det. Og sjølv om Senterpartiet fekk veldig store gjennomslag i Støre-regjeringa i førre stortingsperiode, gjorde dei eit dårleg val i haust. Det kan verke som at det er andre ting som avgjer kva parti som går att og fram.

 det amerikanske statsapparatet vorte nedstengt fordi kongressen ikkje klarte å bli samde om ein budsjettavtale. Noko slik har ikkje skjedd i Noreg, og faktisk blir samarbeidspartia samde om statsbudsjettet om lag til same tid kvart år. Heller ikkje forhandlingane i år skil seg så veldig ut i tidsbruk.

 jo spennande når det nærmar seg budsjettkrise. Forhandlarane har vore oppe til langt på natt over lang tid, og fleire skal ha sove på kontoret sitt på Stortinget. Med ein god sofa kan det gå fint, det.

Budsjett-­bruduljen

På MDGs kontor på Stortinget var det kake og full feststemning då Klassekampen kom dit onsdag ettermiddag.

Miljørørsla hadde kome på besøk for å feire mellom anna at MDG har fått gjennomslag for å setje ned ein omstillingskommisjon som skal drøfte konsekvensane av søkkande aktivitet i olje- og gassnæringa.

– Eg trur denne kommisjonen vil kome fram til at «drill baby, drill»-politikken som vi har i dag står i vegen for framtidig norsk velferd og verdiskaping. Og no trur eg vi har stukke hol på den bobla som seier at norsk oljepolitikk ikkje er ein relevant politisk debatt, seier nestleiar og forhandlingsleiar i MDG Ingrid Liland.

– Trur du at kommisjonen vil føre til at vi fasar ut olje og gass raskare?

Ja, det trur eg absolutt. Og det trengst, seier Liland.

Statsbudsjettet vart klart klokka to natt til onsdag, og Klassekampen får opplyst at fleire av detaljane i mandatet til kommisjonen ikkje var klare før seint tysdag kveld.

Sjølv om stemninga var lystig på MDG-kontoret, så er ikkje Arbeidarpartiet samde i at den kjem til å føre til ei snarleg ende på norsk oljehistorie.

Nestleiar i Arbeidarpartiet Tonje Brenna meiner at det ikkje er noko i denne kommisjonen som vil framskunde slutten på oljealderen i Noreg.

Oljenæringa jublar for MDG-siger

Den konservative kommentatoren Asle Toje meiner at Hollywood er 

og at «Oscars reflekterer et venstreliberalt verdensbilde». Summen av desse tinga gjer at filmar ifølgje Toje har vorte veldig kjedelege. Når ein også tek med at Netflix har byrja å tilpasse filmproduksjonane sine til at folk sit med mobilen medan dei ser på, er det lett å sjå svart på tilstanden til filmindustrien.

Realiteten er likevel at for den som følgjer med, så vert det framleis laga veldig mykje god og spennande film. Og 2025 må vere eit av dei aller beste åra i norsk film nokosinne. Dag Johan Haugerud vann Gullbjørnen i Berlin med filmen «Drømmer», og Joachim Trier vann Grand Prix i Cannes med «Affeksjonsverdi». Den største filmopplevinga eg hadde i år, var likevel filmen «The Brutalist», som er skriven av norske Mona Fastvold og regissert av Brady Corbet.

 ein jødisk arkitekt som så vidt overlevde holocaust, og som brukar åra etterpå til å kombinere eit svært ambisiøst arkitekturprosjekt med ein stadig meir framskriden avhengnad av heroin.

Resultatet er ei monumental kinooppleving som varar i tre timar og 35 minutt, og som nok er best å sjå på kino. Særleg scenene frå marmorbrota i Carrara i Nord-Italia er vanskelege å gløyme.

Til å vere ein film om arkitektur er det eigentleg påfallande lite bilete av faktisk arkitektur i «The Brutalist». Spørsmålet som ligg i bakgrunnen, er likevel kor tett vove saman denne retninga i arkitekturen er med holocaust og den andre verdskrigen. Ikkje berre gav den alle dei europeiske byane som låg i ruinar, boltreplass til å byggje noko heilt nytt. Det er også lett å tenkje seg at all øydelegginga og døden gav næring til trongen til å fri seg frå historia.

 har uttalt at han ser brutalistisk arkitektur som eit uttrykk for krigstraume. For den jødisk-ungarske arkitekten László Tóth vert det heilt eksplisitt, ved at hans store verk etter mange års arbeid syner seg å vere ein skjult rekonstruksjon av Buchenwald konsentrasjonsleir, der han sjølv sat i fleire år.

Den amerikanske presidenten Donald Trump har sagt at brutalistisk arkitektur er noko av det verste han veit, og The New York Times har skrive at diskusjonen om brutalisme har vorte ein viktig del av den amerikanske kulturkrigen.

Sjølv er eg veldig glad i brutalistisk arkitektur, og særleg dei vakre bygga vi har etter Erling Viksjø i Oslo og Bergen. Det kan jo hende at det gjer meg 

noko som i så fall også kan forklare kvifor eg synest Asle Tojes påstandar om at film har vorte kjedeleg, er heilt meiningslause.

Asle Tojes påstandar er heilt meiningslause

Film er framleis bra

Rød Ungdom (RU) er skuffet over helheten i budsjettforliket som Rødt har blitt enige med Arbeiderpartiet og Senterpartiet om.

«Budsjettet er i stor grad en tam videreføring av dagens forskjells- og krigspolitikk», skriver ungdomspartiet på Facebook.

De peker på at oljefondet ikke trekkes ut av Israel, at det settes av store summer til å ruste opp forsvaret, at klima- og naturpolitikken er «katastrofal», og at det fortsatt skal letes etter olje.

Innlegget er signert RUs sentralstyre. De skriver at uavhengig av hvilken strategi man legger seg på i budsjettforhandlinger, vil de grunnleggende problemene i samfunnet bestå.

«Så lenge kapitalismen består vil de rikes interesser settes først. Derfor kjemper Rød Ungdom for sosialisme – et samfunn der økonomien styres demokratisk og fellesskapets interesser settes først. Sosialismen kan ikke skapes i et parlament, vi trenger en folkebevegelse for systemendring!»

Rødts finanspolitiske talsperson Mímir Kristjánsson har kalt budsjettavtalen for «verdens beste budsjett».

Overfor Klassekampen utdyper RU-leder Halvor Bergkvist hvorfor han ikke er enig.

– Det er ikke et budsjett som prioriterer internasjonal solidaritet eller klima. Man tar noen viktige steg, men det er ganske mange grunnleggende problemer som ikke blir løst.

Rød Ungdom liker ikke budsjettet

Lara Rashid

Det rår raudgrønt budsjettkaos i Stortinget. Fredag blir budsjettavtalen mellom Ap, Raudt og Sp lagt fram, og det er enno ikkje klart om SV og MDG vil seie ja til eit budsjett.

No kan Klassekampen fortelje at SV kunne ha sagt ja til budsjettavtalen viss fleire i partiets landsstyre hadde fått vilja si.

På fredag var landsstyret i SV samla for å ta stilling til om dei var nøgd med dei politiske resultata frå forhandlingane med Ap, Raudt, Sp og MDG.

I dag veit vi resultatet: Då budsjettavtalen blei presentert laurdag, var det berre Ap, Sp og Raudt som skreiv under – SV var ikkje med på avtalen.

Men då landsstyret i SV debatterte saka, var det fleire i landsstyret som stemte for å seie ja til budsjettavtalen. Sentrale kjelder i SV stadfestar at ein representant for kvar side – både dei som ville seie ja til avtalen og dei som ville seie nei – presenterte sine respektive syn for landsstyret. Utfallet blei at nei-sida vann fram, og at SV derfor ikkje skreiv under på avtalen.

Landsstyret er SVs høgste organ mellom landsmøta. Ein landsstyrerepresentant som Klassekampen har prata med, fortel at møtet var prega av stor frustrasjon over kor lite Arbeidarpartiet hadde gitt SV i forhandlingane. Mellom anna skal landsstyret ha vore overraska over at det ikkje var mogleg å rikke Ap i spørsmålet om Oljefondet sine aksjar i israelske selskap.

SV-leiar Kirsti Bergstø vil ikkje svare på kva som har vorte diskutert på interne SV-møte.

– Eg kommenterer ikkje kva som skjer på interne SV-møte. Vårt mål er å sikre eit fleirtal for statsbudsjettet, for det er berre eit fleirtal i Stortinget som kan sikre budsjettet. Å sikre eit fleirtal er einaste måten å trygge at budsjettet faktisk vert vedteke i Stortinget.

Vårt mål er å sikre eit fleirtal for statsbudsjettet.

SV-toppar ville seie ja til statsbudsjettet

SVs nestleder Lars Haltbrekken forteller om et «iskaldt og steinhardt Ap» i budsjettforhandlingene.

Etter to veker med budsjettforhandlingar blei samtalane mellom dei fem raudgrøne partia sette på pause fredag, etter initiativ frå SV.

Partiet har forhandla fram budsjett med regjeringa i heile perioden frå 2021 til 2025. Men forhandlingsrunden i haust skil seg ut, seier SV-nestleiar Lars Haltbrekken til Klassekampen.

Dragkampen dei siste vekene har rett og slett vore mykje meir krevjande enn det SV opplevde i førre stortingsperiode, seier han.

– Ap er mykje verre. Det er eit iskaldt og steinhardt Ap vi møter i forhandlingane no, seier Haltbrekken.

– Det har overraska oss kor vanskeleg det er å få Ap med på sosiale ytingar og på å reversere usosiale kutt. Arbeidslinja, skatteløftet og ein merkeleg innvandringsmotstand legg ramma heile vegen, seier Haltbrekken.

Klassekampen har forsøkt å få ein kommentar frå forhandlingsleiar for Arbeidarpartiet Tuva Moflag, men har ikkje lukkast med det.

Det var kommunikasjonssjef Espen Løkeland-Stai som fredag ettermiddag varsla at partiet tek pause frå budsjettsamtalene.

Arbeidslinja, skatteløftet og innvandringsmotstand legg ramma heile vegen.

–Ap er mykje verre enn før

Har oljerikdommen og velferdsstaten forvandla nordmennene frå hardtarbeidande folkeferd til veike latsabbar? Ja, svarar forfattar Martin Bech Holte i si nye bok «Alternativt statsbudsjett».

I boka tek den tidlegare toppsjefen i konsulentselskapet McKinsey til orde for kraftige kutt i offentleg forbruk – og skattane. Målet er å fremje rask økonomisk vekst og innovasjon.

Forskar og historikar Ola Innset ved Universitetet i Oslo meiner boka står til stryk reint fagleg.

– Når eg les slike ting som at vi har gått frå vikingar til «veikingar», tenkjer eg at dette nærmast handlar meir om misforstått maskulinitet enn om samfunnsøkonomi. Det er Jordan Peterson-økonomi. Det er ei djupt ideologisk bok. Det er ein vanvettig skråsikkerheit som gjer boka vanskeleg å lese, seier Innset.

Forskaren sjølv har vore engasjert i partiet Raudt og legg ikkje skjul på at han står på venstresida.

Martin Bech Holte har no skrive to bøker på eitt år, og begge har fått stor påverknad på den offentlege samtalen i Noreg. Holte kallar åra 1991–2013 ein gullalder i norsk økonomi og samfunnsliv. Epoken var prega av store reformer: Sjukehusa blei omorganisert og gjort til føretak, kraftmarknaden blei liberalisert, og store statlege selskap som Statoil hamna på børs.

Resultatet av slike krevjande politiske hestekurar var auka produktivitet og betre levestandard, hevdar Holte.

Både før og etter gullalderen skriv han at Noreg har hatt for låg produktivitet.

Boksuksessen får forskarrefs

Trur «fredsplanen» kan føre til ei ny innvandringsbølgje i Europa

Dei siste vekene har Trump-administrasjonen sette i verk ein intens diplomatisk offensiv for å presse fram ein fredsplan i Ukraina-krigen.

Eit av kjernepunkta i det amerikanske forslaget er at Ukraina skal vere førehandskvalifisert til EU-medlemskap. Om ukrainarane går med på det amerikanske framlegget, skal dei allereie no få tilgang til den europeiske marknaden før sjølve medlemskapen er godkjend.

Forskar Jon Erik Dølvik i Fafo trur det kan få store konsekvensar for Noreg og andre EU-land. Han forventar at ein stor del av den ukrainske befolkninga vil søkje seg vestover om dei får fritt leide inn i EU.

– Det er klart at Ukraina er ein stor stat med ei stor befolkning. Vi såg kva som skjedde då Polen, som òg er stort, kom med i EU, seier Dølvik.

På 2000-talet fekk EU tolv nye medlemsland, i all hovudsak frå Aust-Europa. Mellom anna kom Polen, Ungarn, Tsjekkia, Slovakia og Baltikum-statane med i 2004, og Bulgaria og Romania følgde etter i 2007. Dølvik peikar på at utvidinga hadde store konsekvensar.

– To millionar migrantar kom raskt i 2004, og det var ei viktig årsak til brexit. Ukraina som ein del av EUs indre marknad vil vere ei betydeleg utfordring for dei andre statane, seier Dølvik.

Sidan den russiske fullskalainvasjonen i 2022 har om lag 90.000 ukrainarar flykta til Noreg. Ukrainarar kan få mellombels kollektiv beskyttelse, som tyder at dei kan jobbe i Noreg. Den siste tida har ordninga blitt stramma inn, og både Sp og Frp har foreslått fleire innskjerpingar.

Men om Ukraina blir EU-medlem, vil ukrainarar på flyttefot ikkje lenger møte nokon hindringar. Når eit land blir med i EU, kan innbyggjarane flytte til og arbeide i andre EU-land. For ukrainarar vil det vere spesielt attraktivt å flytte vestover, påpeiker Dølvik. Landet er fattig og sterkt prega av korrupsjon. Noreg og andre vesteuropeiske land har på si side rause velferdsordningar og høg levestandard.

Avtale kan gi fluktbølgje

Amrit Kaur ut av Rød Ungdom: «Jeg er revolusjonær kommunist på ordentlig»

Amrit Kaur har meldt seg ut av Raud Ungdom. Det fortel ho i eit innlegg på den lukka Facebook-gruppa «Rød Ungdom intern».

«Jeg er revolusjonær kommunist på ordentlig. Og for oss kommunister er det vår plikt å bygge opp den revolusjonære organiseringa, kommunistpartiet», skriv ho og legg til at ho no har blitt med i den maoistiske organisasjonen Revolusjonært kommunistisk forbund, eller RK.

Amrit Kaur var leiar i Raud Ungdom fram til 11. september. Til Klassekampen seier Kaur at det ikkje gir meining for henne å vere med i eit ungdomsparti som er knytt til Raudt.

– Eg melde meg ut av RU fordi det er ungdomspartiet til Raudt. Mykje av det RU gjer i seg sjølv er bra, og det er mange som er revolusjonære der. Det er framleis ungdomspartiet til Raudt. Og det gjer at dei blir veldig tvinga til å jobbe parlamentarisk. For revolusjonære som meg er det ikkje rett å bruke kreftene på det.

Fram til for to månadar sidan sat Kaur i sentralstyret til Raudt. No sit det partiet i forhandlingar om statsbudsjettet saman med dei andre raudgrøne partia, medan Kaur no er med i ein organisasjon som ser på både val og demokrati som unyttig.

Organisasjonen oppgir berre ei kryptert e-postteneste som kontaktinformasjon, og ingen offentlege talspersonar.

Kaur gjekk av som RU-leiar etter at ho blei oppfordra av Raudt-leiar Marie Sneve Martinussen til å trekkje seg. Oppmodinga kom etter at Kaur hadde laga ein video der ho lo av at høgresideaktivisten Charlie Kirk vart drepen.

Leiarperioden til Kaur i RU var prega av mykje uro heilt frå byrjinga. Ho vart vald til leiar på landsmøtet i april 2024, etter fyrst å ha blitt suspendert frå organisasjonen. På landsmøtet då ho blei vald, vart den førre leiaren kasta – og ei rekkje folk melde seg ut i protest. I forkant av landsmøtet hadde Kaur og fleire andre vorte skulda for både kuppforsøk og for å infiltrere RU med band til andre organisasjonar.

Noreg er ikkje klare for eit revolusjonært parti.

Amrit Kaur bryt ut av RU

I 1992 vart diktaren Hans Hyldbak omtalt i VG og andre riksmedium fordi han hadde ramla inne på Vinmonopolet i Kristiansund og deretter hamna i fyllearresten. Det vekte ikkje berre merksemd fordi Hyldbak var ein kjent diktar, men fordi han var 94 år gamal. Hyldbak levde til han vart 103 år gamal i 2001, og i all tid etter framstår det som at han har vorte grenselaust hylla i heimebygda Surnadal. No har både lokale aviser og VG og NRK skrive at fleire personar skuldar Hyldbakk for seksuelle overgrep mot barn over lang tid, og dei seier at heile bygda har vore klar over det.

 hans har vore eigd av kommunen og nytta til ein kulturfestival som har gjort bygda kjent. No har ei kvinne foreslått at kommunen bør brenne ned garden for å heidre offera, og fleire har foreslått at statuen av Hyldbakk bør rivast ned.

 utanforståande framstår det som ganske grovt om seksuelle overgrep vart tia i hjel over fleire tiår, men i kommentarfelt til lokalavisene ser eg at fleire tek til orde for at ein må hugse på at det var ei anna tid. Men var eigentleg 70-, 80- og 90-talet ei så anna tid? Ikkje veit eg, det er eg for ung til å vite.

 ivra for at det må vere mogleg å skilje mellom kunst og kunstnar. Til dømes har eg lytta mykje til Burzum sjølv om Varg Vikernes er ein drapsmann, og eg har lese mykje Knut Hamsun sjølv om han var nazist. For folk i Surnadal vil det nok likevel gå tid før noko slikt er mogleg.

Bygda

Bech Holtes nye bok får kraftig refs

Mindre enn eitt år etter boksensasjonen «Landet som ble for rikt» vart selt i over 65.000 eksemplar er Martin Bech Holte aktuell med ei ny bok.

I «Alternativt statsbudsjett» forklarer han korleis han ville ha styrt landet om han fekk bestemme i fire år. Hovudpoenget til Holte er at nordmenn har gått frå å leve av sitt eige harde arbeid til å leve av rentene frå oljeverksemda. Han er særleg kritisk til at så mange går på ulike trygdeordningar.

«Det kjem til å ete opp evna vår til å levere velferdstenester til heile befolkninga på sikt. I staden for at dei 280.000 menneska bidreg til felleskassa gjennom å jobbe, får dei pengar frå felleskassa», sa han til Klassekampen i førre veke.

I boka si argumenterer Holte for å kutte kraftig i inntektsskatten, slik at trygda nordmenn heller vil jobbe. Den harde bodskapen har blitt både hylla og heftig debattert.

Men no tek forskar Erling Holmøy i Statistisk sentralbyrå eit fagleg oppgjer med Holte. Han meiner forslaga ikkje held mål:

Planen om å kutte skattane for å få fleire ut i jobb vil ikkje fungere.

Forslaga om å øyremerke oljepengar overstyrer demokratiet.

Ideen om å kutte statsbudsjetta med fleire hundre milliardar tek ikkje godt nok innover seg at vi har eldrebølgje og krig.

– Det er uklart kva effekt skattelette har på sysselsetting. Holte er påfallande skråsikker på at vi veit nok om dette. Det som gjer meg veldig skeptisk til framstillinga til Holte, det er at det allereie er veldig sterke insentiv til å jobbe i dag. Uføretrygda er på litt over 300.000 kroner, og det er langt under snittløna, seier han.

Mange ynskjer teknokrati dersom det er dei sjølve som skal bestemme.

Holtes jobbplan får stryk

Etter to veker med forhandlingar om statsbudsjettet er frontane i ferd med hardne mellom dei raudgrøne partia. I går kveld hadde MDG ekstraordinært sentralstyremøte for å drøfte situasjonen i møta.

Bakgrunnen er at MDG har krevd å få gjennomslag for at dei fem raudgrøne partia skal gå inn for ein konkret plan for korleis Noreg kan fase ut oljenæringa.

Det opplever MDG at dei ikkje kjem noko veg med. Forhandlingane har gått i stå, meiner partiet.

Det skil seg markant frå signala som kjem frå Senterpartiet-leiren. Ei sentralt plassert kjelde i Sp seier til Klassekampen at budsjettforhandlingane har vore konstruktive så langt.

Kjelda meiner at MDG må akseptere at kravet om utfasingsplan ikkje vil føre fram.

– Den planen som MDG ynskjer seg, er ikkje mogleg for Senterpartiet å gå med på. Det er totalt uaktuelt for oss, og truleg også for Ap. Så det må berre MDG finne ut av kva dei skal gjere med, seier Sp-kjelda.

For Senterpartiet er det vanskeleg å bli knytt til noko som minner om utfasing av oljenæringa, fordi det vil bli krevjande å forsvare i debattar med høgresida.

Aftenposten skreiv måndag at forhandlarane i MDG er uroa over framdrifta i budsjettforhandlingane.

Sp-kjelde: Oljekravet frå MDG er uaktuelt

 at Tyskland vil innføre kraftsubsidiar for å forsøkje å blåse liv i tysk industri og i den tyske økonomien. Ordninga, som ikkje enda er godkjent, er mellombels, og detaljane er ukjente.

Energiminister Terje Aasland (Ap) skriv i ein e-post til Klassekampen at det ikkje er naudsynt å gjere det same her heime.

«Norge har betydelig lavere strømpriser enn Tyskland, og Norge har heller ikke opplevd industridød som Tyskland. Norsk industri har i dag fastprisavtaler som allerede er på nivået som denne ordningen, som har flere forbehold og er heller ikke godkjent.»

Tysk økonomi har hatt negativ vekst dei siste to åra, og tyske politikarar kjem med framstøytet for å gjere noko med det. Tradisjonelt har Tyskland vore den viktigaste industrinasjonen i Europa.

Fredag sa utanrikspolitisk talsperson i Raudt Bjørnar Moxnes at Arbeidarpartiet har vore for redde med å støtte opp om norsk kraftkrevjande industri.

«Arbeiderparti-regjeringen har tatt en rekke grep for å sikre mer kraft i årene framover for å trygge arbeidsplasser og skape nye muligheter for Norge. Industri og annen næring skal styrke konkurransekraften sin gjennom å skifte ut fossil energi med fornybar kraft, og vi skal realisere muligheter for nye arbeidsplasser innenfor industri og næringsliv», skriv han i e-posten.

Vil ikkje gjere som Tyskland

Line Ørnes Søndergaard

– Me er arvingen som plutseleg har fått mykje pengar mellom henda, seier bokaktuelle  Martin Bech Holte 

– Du har skrive ei bok der du forklarer korleis du ville ha styrt landet om du fekk bestemme i fire år. Kva er det fyrste du ville ha gjort?

– Noreg er på ein blindveg. Eg meiner at me må attende til motorvegen, og i denne boka forsøkjer eg å skissere ein veg dit. Me er arvingen som plutseleg har fått mykje pengar mellom henda. Det har ført til at sjølvkontrollen vår blir utfordra og at me kan velje den lettvinte utveg Overalt ser du den tendensen. I skulen, i næringslivet, i kommunane og i staten. Eg har sikkert prata til 120 forsamlingar om den førre boka mi, og folk kjenner seg att i dette. Folk er samde i at det ligg noko her.

– Du vil få fleire til å jobbe gjennom å gje dei skattekutt?

– Insentiv verkar på nordmenn, som på alle andre menneske. Den største utfordringa i den norske velferdsstaten er at vi har 26–27 prosent offentleg finansiert utanforskap. Då tenkjer eg sjukeløn, trygd og alle andre ordningar. Og det kjem til å ete opp evna vår til å levere velferdstenester til heile befolkninga på sikt. I staden for at dei 280.000 menneska bidreg til felleskassa gjennom å jobbe, får dei pengar frå felleskassa.

– Den samla yrkesdeltakinga i Noreg er vel blant dei høgste i verda?

– Den er på 83 prosent, men den kunne ha vore 90. Slik som på Island og i Sverige. Dersom staten hadde sendt eit sterkt signal om at det store samfunnsprosjektet no er at folk skal ut i arbeid for å byggje landet, så kunne me ha fått det til. Eg foreslår å kutte i inntektsskatten med så store summar at det vil skape eit veldig sterkt insentiv for å jobbe.

Aleksander Åsnes

Artikler

No må vi kople oss fri frå USA, seier utanriksforskar og diplomat Henrik Thune.

Hinton

Fiskar Paul O. Jensen lyt feire jul i Oslo i år. I hovudstaden trur han ikkje det vert råd å fange fisk til julemiddagen.

Eide om Syrias nye leiar: Klok og intelligent

SV slår ring rundt Bergstø

Fugl

Høgre-toppar over heile landet avviser blankt ein leiartrio frå Oslo-området, og varslar kampvotering på landsmøtet om valnemnda går for det.

Godt fornøgd på eigne vegner

Budsjett-bruduljen

MDG skapte budsjettkrise for å få på plass ein oljekommisjon. Likevel meiner oljenæringa, Sp og Ap at kommisjonen er bra for olja.

Eg likar både brutalisme og «The Brutalist».

Rød Ungdom liker ikke budsjettet

Landsstyret i SV var splitta i synet på om dei skulle seie ja eller nei til statsbudsjettet saman med Ap, Sp og Raudt.

SVs nestleder Lars Haltbrekken forteller om et «iskaldt og steinhardt Ap» i budsjettforhandlingene.

Den nye boka til Martin Bech Holte er lite anna enn ein ideologisk kampskrift, seier forskar

Avtale kan gi fluktbølgje

Amrit Kaur ut av Rød Ungdom: «Jeg er revolusjonær kommunist på ordentlig»

Bygda

Bech Holtes nye bok får kraftig refs

Sp-kjelde: Oljekravet frå MDG er uaktuelt

Energiminister Terje Aasland meiner at Noreg ikkje treng den løysinga som tyske politikarar no vil ha for tysk industri.

– Me er arvingen som plutseleg har fått mykje pengar mellom henda, seier bokaktuelle Martin Bech Holte

– Det finst ikkje nokon grunn til at Noreg ikkje skal gjere det same, seier Moxnes (R).

Ønsket som ny nestleder

Sp-leder Trygve Slagsvold Vedum har tatt oss med til Flisa for å vise hva som er galt med Arbeiderpartiet.

Fiske

Industrien åtvarar mot å straffe EU for metalltoll

No må vi kople oss fri frå USA, seier utanriks­forskar og diplomat Henrik Thune.

Hinton

Fiskar Paul O. Jensen lyt feire jul i Oslo i år. I hovud­staden trur han ikkje det vert råd å fange fisk til julemid­dagen.

Eide om Syrias nye leiar: Klok og intel­ligent

SV slår ring rundt Bergstø

Fugl

Høgre-toppar over heile landet avviser blankt ein leiartrio frå Oslo-området, og varslar kampvo­tering på landsmøtet om valnemnda går for det.

Godt fornøgd på eigne vegner

Budsjett-­bruduljen

MDG skapte budsjett­krise for å få på plass ein oljekom­mi­sjon. Likevel meiner oljenæ­ringa, Sp og Ap at kommi­sjonen er bra for olja.

Eg likar både brutalisme og «The Brutalist».

Rød Ungdom liker ikke budsjettet

Lands­sty­ret i SV var splitta i synet på om dei skulle seie ja eller nei til stats­bud­sjettet saman med Ap, Sp og Raudt.

SVs nestleder Lars Halt­brek­ken forteller om et «iskaldt og steinhardt Ap» i budsjett­for­hand­lin­gene.

Den nye boka til Martin Bech Holte er lite anna enn ein ideologisk kampskrift, seier forskar

Avtale kan gi flukt­bøl­gje

Amrit Kaur ut av Rød Ungdom: «Jeg er revo­lu­sjonær kommunist på ordentlig»

Bygda

Bech Holtes nye bok får kraftig refs

Sp-kjelde: Oljekravet frå MDG er uaktuelt

Energi­mi­nister Terje Aasland meiner at Noreg ikkje treng den løysinga som tyske poli­ti­karar no vil ha for tysk industri.

– Me er arvingen som plutseleg har fått mykje pengar mellom henda, seier bokak­tu­elle Martin Bech Holte

– Det finst ikkje nokon grunn til at Noreg ikkje skal gjere det same, seier Moxnes (R).

Ønsket som ny nestleder

Sp-leder Trygve Slagsvold Vedum har tatt oss med til Flisa for å vise hva som er galt med Arbei­der­par­tiet.

Fiske

Industrien åtvarar mot å straffe EU for metalltoll

No må vi kople oss fri frå USA, seier utanriksforskar og diplomat Henrik Thune.

Fiskar Paul O. Jensen lyt feire jul i Oslo i år. I hovudstaden trur han ikkje det vert råd å fange fisk til julemiddagen.

Eide om Syrias nye leiar: Klok og intelligent

Høgre-toppar over heile landet avviser blankt ein leiartrio frå Oslo-området, og varslar kampvotering på landsmøtet om valnemnda går for det.

Budsjett-bruduljen

MDG skapte budsjettkrise for å få på plass ein oljekommisjon. Likevel meiner oljenæringa, Sp og Ap at kommisjonen er bra for olja.

Landsstyret i SV var splitta i synet på om dei skulle seie ja eller nei til statsbudsjettet saman med Ap, Sp og Raudt.

SVs nestleder Lars Haltbrekken forteller om et «iskaldt og steinhardt Ap» i budsjettforhandlingene.

Avtale kan gi fluktbølgje

Amrit Kaur ut av Rød Ungdom: «Jeg er revolusjonær kommunist på ordentlig»

Energiminister Terje Aasland meiner at Noreg ikkje treng den løysinga som tyske politikarar no vil ha for tysk industri.

– Me er arvingen som plutseleg har fått mykje pengar mellom henda, seier bokaktuelle Martin Bech Holte

Sp-leder Trygve Slagsvold Vedum har tatt oss med til Flisa for å vise hva som er galt med Arbeiderpartiet.