– Du har prata med Putin, du deltek på mange konferansar med tett tilknyting til russiske styresmakter, og du har veldig god tilgang til viktige aktørar i russisk samfunnsliv. Ville du ha hatt denne tilgangen dersom du var meir kritisk til Russland?
– Ja, det trur eg. Det er ein veldig fri diskurs på slike konferansar.
– Så det er heilt tilfeldig at du er ganske samd med Putin, og at du også har vorte populær i Russland?
– Eg har ein fagleg kompetanse på Russland og er på konferansar i mange land for å nytte den kompetansen. Mitt fagfelt er eurasisk multipolaritet, og det er noko mange russarar er opptekne av.
– Kvifor stilte du Putin eit så snilt spørsmål då du var på Valdaj-konferansen i 2024, då? Hadde det ikkje vore meir interessant å utfordre han litt?
– Eg hadde leia eit panel om eurasisk multipolaritet og ville stille eit relevant spørsmål om det. Det var mange ganske krasse spørsmål på den konferansen.
– Kvifor måtte Russland invadere Ukraina i 2022?
– Det har vore klart lenge at dersom Nato haldt fram med å ekspandere mot Ukraina, så ville Russland gå inn og ta land, og øydeleggje. Veldig mange røyster i Vesten har lenge åtvara mot dette, men dei som seier «nei då, det går fint å ekspandere. Russland er for svake til å gjere noko», har vunne fram. Resultatet er at Russland har vorte omkransa av Nato, og det har vorte eit eksistensielt trugsmål mot Russland.
– Kvifor det?
– Slik russiske leiarar ser det, så er Nato ikkje ein forsvarsallianse. USA trugar Iran med krig heile tida. Dei pratar om krig med Kina. Russiske leiarar tenkjer at det er heilt plausibelt at Nato er eit trugsmål mot dei, og dei vil heller sleppe atombomber over Europa enn å sjå Nato-styrkjer på Krym. Dette burde Vesten ha teke omsyn til då dei ekspanderte austover, men det har dei ikkje gjort.
– Er det rett å seie at Nato ekspanderte austover, eller er det meir rett å seie at i land som Polen, Estland og Latvia så har folk sett vestover og ønska seg den tryggleiken som Nato kan gje dei? Og kva seier det om Russland at alle nabolanda deira ser vestover?
– Landa som grenser til Russland har fått suvereniteten sin trakka på gong etter gong, så det er ikkje rart at dei ser vestover! Det hadde eg også gjort dersom eg budde i Estland eller Latvia. Då hadde eg ønska Nato-medlemskap. Tragedien med å bu i eit grenseland mellom stormakter, er at du lever farleg. Cuba fekk tryggleik ved å invitere inn Sovjetunionen, men dei gjorde seg også til eit eksistensielt trugsmål mot USA. Ved å knyte seg tettare til Nato, har Ukraina gjort seg til eit eksistensielt trugsmål mot Russland. Du må forstå at eg ikkje legg dette fram som noko moralsk riktig eller gale. Eg forsøkjer å analysere dynamikken mellom stormaktene med dei verktøya eg har.
– Russland kunne jo berre ha akseptert at nabolanda ønska seg inn i Nato? Kvifor er det eit trugsmål mot Russland?
– Det er ei blokktenking lik den som rådde under den kalde krigen. Det er eit «oss mot dei». Tanken om at Nato har involvert seg i Ukraina for å hjelpe ukrainarane og trygge demokratiet, det trur ikkje russiske leiarar på. Og det gjer ikkje eg heller. Det er ei forteljing for å rettferdiggjere maktpolitikk, men det er ikkje det som er realiteten.
– Sverige og Finland vart medlemmar av Nato raskt då Russland invaderte Ukraina. Var ikkje invasjonen heilt idiotisk viss den store frykta var at Nato skulle verte utvida?
– Ja, og difor kan ein argumentere for at det var ein strategisk feil å invadere Ukraina. Alternativet hadde vore å sitje stille og ikkje gjere noko, men då hadde Russland sett svake ut, og Nato hadde tenkt at ekspansjon var utan kostnad. Sverige og Finland er uansett mykje mindre viktig enn Ukraina. Russland likar ikkje at dei har vorte medlemmar av Nato, men det går ikkje an å samanlikna det med korleis dei ser på ideen om ein ukrainsk Nato-medlemskap.
– Du ser alt som eit spel mellom stormakter, men det er jo openbert at vestlege verdiar har breia om seg i Aust-Europa, og at det har bidrege til at dei ser meir vestover. I USA står trua på det liberale demokratiet som styreform sterkt. Desse ideane og verdiane er jo også med på å forme det som skjer.
– Eg er inspirert av det som vert kalla nyklassisk realisme. Det er ei grein av realismen som tek høgde for at statar kan oppføre seg irrasjonelt grunna til dømes ideologi, historie og verdiar. For å forstå korleis Sovjetunionen oppførte seg rundt om i verda, er det til dømes viktig å forstå ideologi. Vanlegvis er likevel ideologi og historie berre eit dekke for stormakter som tek rasjonelle val for å oppnå mest mogleg påverknad og tryggleik. Russiske leiarar talar til dømes mykje om at russarar og ukrainarar er broderfolk, at Kyiv-riket på 1200-talet er opphavet til Russland og så bortetter. Det er likevel ikkje dette som eigentleg er motivasjonen deira i Ukraina, det er berre ei forteljing for å rettferdiggjere handlingane deira. På same vis er det ikkje demokrati og menneskerettar som er motivasjonen for amerikanarane i måten dei opptrer på i verda.
– Kva tykkjer du om russiske krigshandlingar i Ukraina?
«Russland hadde ikkje invadert Ukraina viss Nato ikkje hadde involvert seg.»
— Glenn Diesen, professor
– Krigen er forferdeleg, og det skjer mykje ille på begge sider. På russisk side er eg særleg kritisk til bombing av infrastruktur og energiinstallasjonar, fordi det råkar sivile.
– Er begge partar like ille? Har ukrainske styrkjer massakrert sivile folk i gatene, slik Russland gjorde i mellom anna Butsja?
– Eg veit ikkje. Det er mykje som er uklart rundt det som skjedde i Butsja. Viss vi hadde fått utlevert lister over dei drepne, så hadde det vore lettare å meine noko om det.
– FN har i fleire rapportar ganske grundig dokumentert at det vart utført drap og valdtekt av sivile ukrainarar i Butsja.
– Vi veit i ganske liten grad kven dei var, og den russiske forteljinga om Butsja skil seg veldig ut frå den ukrainske. Eg tykkjer det er vanskeleg å vere sikker på kva som skjedde.
– Instituttleiar ved sosialantropologisk institutt ve UiO Thorgeir Kolshus skriv på Facebook at dei vurderte å tilsette deg for nokre år sidan. Då stussa han veldig over at du på få år har skrive elleve bøker, ein haug med akademiske artiklar, er professor i full stilling, har din eigen Youtube-kanal og stiller opp på veldig mange intervju. Han indikerer at du har «skuggeforfattarar» som jobbar for deg, og at det er brot på akademiske retningslinjer.
– Eg står opp klokka fem kvar morgon og byrjar å jobbe. Vi har ikkje fjernsyn heime, så eg jobbar også på ettermiddagane og kveldane. Ungane lyt gå på biblioteket om dei skal sjå på tv. Eg har også ein person som jobbar for meg, så til dømes med Youtube-videoane, så er min jobb berre å prate. Det er andre som redigerer og slike ting.
– Kva ville ha skjedd med Ukraina dersom Vesten ikkje hadde støtta dei med våpen?
– Viss Nato ikkje hadde involvert seg med Ukraina, så hadde ikkje Russland invadert landet.
– No er du med i For, som er eit parti fullt av tidlegare Raudt-medlemmar. Er du på venstresida?
– I økonomisk politikk er eg på høgresida. Eg er tilhengjar av kapitalismen og har eit bilete av økonomen Friedrich List på veggen heime. I sosial politikk er eg ganske konservativ og likar til dømes ein del av det som har skjedd i Ungarn. No er eg i For for å forsøkje å skape ein debatt om internasjonal politikk i Noreg, i eit debattklima der akademikarar og journalistar ikkje kan skrive og seie det dei vil. Eg har budd i Australia, Nederland og Russland, og eg har aldri opplevd noko liknande som den strenge konsensusen i Noreg. Det er ulikt alt anna.
