Solveigs salt

Naturleg hodyr

Fødselen skjerpar jaktinstinktet.

Solveig Aareskjold (Forfattar)

Eit tankesystem vil alltid vera farga av dei personlege interessene til den som har tenkt det ut. For attenhundretalsmannen Charles Darwin var det heva over diskusjon at det britiske herrefolket var meir høgtståande enn innbyggjarane i koloniane. For nittenhundretalsmannen Richard Dawkins, som har sett eit katastrofalt preg på menneskesynet no på totusentalet, har det vore like sjølvsagt at alt som er typisk for hankjønnet, er fordelar, og alt som er typisk for hokjønnet, er ulemper.

Du må være abonnent for å lese denne artikkelen

Bli abonnent

Solveigs salt

Gråtande menn

Ingen kunne unngå å få med seg at Noreg slo Italia i fotball for menn sist søndag, og dermed kvalifiserte seg for deltaking i verdsmeisterskapen neste år. Det var fint lagspel og fabelaktige einskildprestasjonar, så gripande å vera vitne til at det kunne driva fram tårene på nokon kvar. Så har det då heller ikkje mangla på mediedekking av vaksne karar som græt offentleg, og det utmattande maset om mannen i krise har fått ei forfriskande overrisling av naturlege reaksjonar. Menneskeleg atferd er alltid regulert av skikk og bruk, og ofte trengjer krava frå dei andre så djupt inn i sinnet at folk mistar kontakten med kjenslene sine og blir framande for seg sjølve. Det britiske direktivet om å halda overleppa stiv var ein måte å markera seg som vaksen på overfor innbyggjarane i koloniane, som systematisk blei forklarte som barnslege og uansvarlege. Snart måtte alle kvite menn med respekt for seg sjølve gå omkring med eit andlet av stein. Når det sprakk, slik det før eller seinare alltid gjorde, var det til den største forferding både for dei sjølve og dei som såg på. Men i den fjerne fortida som det er fortalt om i Iliaden og Odysseen er det tvert om heilt normalt å gråta både offentleg og privat.

Solveig Aareskjold

Sjølv­bin­daren

Ein ettermiddag i 1960 køyrde far min som så ofte før ein raud traktor gjennom ein gyllen byggåker. Bak traktoren hang ein sjølvbindar, ein maskin frå den tidlege industrialiseringa av jordbruket, utvikla tett opp til dei sigdane, hendene og bøygde ryggane som hadde gjort jobben sidan steinalderen. Kjerringa mot straumen må ha vore leiar for prosjektet, for den lange metallinretninga som kutta halmstråa av, var snarare ei saks enn ein kniv. Dei fall på ein transportør av lerret, blei bunta i hop til gamaldagse julenek av eit mekanisk knyteapparat og dumpa bak. Men det var ingen automatikk i det, så det måtte sitja nokon med skarpt syn og gode refleksar på det rumpeforma metallsetet oppå sjølbindaren og gripa inn med to spakar for at bunting og knyting skulle gå rett føre seg. Det var eit krevjande arbeid, og vanlegvis var det ein vaksen mann som sat der. Men utover etterkrigstida blei det vanskeleg å skaffa folk, så far måtte greia seg med ein elleve års jentunge.

Solveig Aareskjold

Giftgass

Då eg blei fødd, sa mormor: Det blei berre ei jente. Det blei gjenfortalt som ein vits. Etter generasjon på generasjon med gråkledde gutar hadde det endeleg kome jenter på garden, med fine kjolar og sløyfer i håret, først søster mi og så meg. Alle måtte jo sjå at eg var toppen av skaparverket, og når mormor trudde at det hadde vore betre med ein liten bror, var det så på tvers av alle kjende verdiar at det var ikkje til å ta på alvor. Farmor hadde fødd tre søner, men mista den einaste dottera, så for henne må jenter ha vore særskilt verneverdige. Mormor hadde alt opp fire flinke og velskapte døtrer, men ingen odelsgut. Ho såg nok på seg sjølv som berar av eit katastrofalt kvinne-gen som ho no hadde smitta ei aktverdig manneslekt med. Det var ei skam som ingen kunne fri henne frå, ikkje eingong farmor, som ho elles såg svært opp til. Fram til førre hundreårsskifte knytte det seg lite sentimentalitet til jordeigedom, og farfar til farfar kjøpte og selde gardar alt etter kva som lønte seg best.

Solveig Aareskjold