Solveigs salt

Hjørnetenner

Tedrikkande apar blei ein trussel mot den britiske identiteten.

Solveig Aareskjold (Forfattar)

Studiet av naturen handlar for ein stor del om å få vitskaplege observasjonar til å stemma med menneskelege fordomar. Derfor går det ganske mykje opp og ned med kva som blir rekna for sant. Carl von Linné møtte liten motstand då han tidleg på syttenhundretalet skreiv at apar kunne bruka reiskapar, men på nittenhundretalet førte trua på eit absolutt skilje mellom menneske og dyr til streng avvising av slike påstandar. Ein flokk med apar som hadde lært å drikka te av porselenskoppar på tradisjonell manér i London Zoo, blei slik ein trussel mot den britiske identiteten at dei måtte omskolerast til å slengja rundt på mat og servise, sånn at tilskodarane kunne få det dei hadde betalt for.

Les hele Klassekampen på nett

Få nyhetene som setter dagsorden, analysene som betyr noe og stemmene som teller. Abonner i dag.

Bli abonnent

Allerede abonnent?

Lag brukerLogg inn

Solveigs salt

Retts­salstea­ter

Samfunnet har svikta Gjert Ingebrigtsen ved å la han snubla ubudd inn i ansvaret for ein stor familie, og deretter gjera han til syndebukk for ein måte å tukta ungane på som var eit patriarkalsk privilegium i tusenvis av år, og fullt lovleg heilt til ganske nyleg. Samtidig har han sjølv skulda for at han ikkje har teke imot anna rettleiing enn den som passar til utvikling av idrettsstjerner. No blir det personlege initiativet hans mælt mot gjeldande lov i Sandnes tinghus, for opne dører og med flokkevis av journalistar som tolkar og analyserer kvart ord som blir sagt. Så lenge familien var innstifta av Gud, var det berre å halda kjeft og innordna seg. Det var først då han blei nedgradert til ein institusjon midt mellom natur og kultur, at det blei klart at prosjekta til dei vaksne altfor ofte kjem på tvers av det som er best for barna. Det har vore mange smertefulle oppgjer, særleg blant musikarar og forfattarar, der vaksne søner og døtrer har stått fram som offer for grov omsorgssvikt. For når omsynet til privatlivets fred blir sett opp mot kravet om rettferd, går det som regel som med ånda i flaska: Har ho først sloppe ut, er det uråd å få henne tilbake igjen. Rettssalen har det til felles med litteratur og teater at han innbyr til drøfting av tilhøve som mange meiner det er best å halda skjult.

Solveig Aareskjold

Å ofra alt

I femte akt i «Peer Gynt» kjem hovudpersonen framom ei gravferd og blir ståande og lytta til alt det fine som presten har å seia om den døde, ein tapper familiefar som trass i umenneskeleg motgang på ein avsides fjellgard greidde fø fram tre livskraftige søner. Han følgde dei endåtil på den lange og farefulle vegen til skulen, og bar dei på arm og rygg gjennom eit stupbratt skar. Men no har dei reist sin veg og tenkjer ikkje meir på han: «Tre velstandsherrer i den nye verden har glemt sin norske far og skoleferden.» Hadde dei fått eit ord med i laget, ville dei kanskje lagt vekt på andre hendingar. Mellom anna kunne dei ha opplyst om at det berre var skule nokre få veker om hausten og våren. Resten av året måtte dei arbeida frå tidleg morgon til seine kvelden heime på garden saman med faren og mora og bestemora, og endå var det berre så vidt at dei ikkje svalt ihel. Som nykonfirmerte fekk dei seg jobb hos meir velståande bønder, og emigrerte til Amerika straks dei hadde spart opp pengar til billett.

Solveig Aareskjold

Halvguden Jakob

Forsvararane til Gjert Ingebrigtsen bruker fjernsynsdokumentaren «Team Ingebrigtsen» som bevis for at han aldri har utøvd vald i nære relasjonar. Det måtte vera ei overlag godtruen påtalemakt om ho lét seg påverka av det, for det som skjer i ein stor familie, er så innfløkt og omfattande at berre ein liten brøkdel kan fangast opp av eit kamerateam, om dei så følgjer med heilt inn på do. Opptak og redigering gjekk dessutan aktivt inn for å laga eit glansbilete av dei spreke gutane og den joviale trenarfaren deira. Om han snudde om til ein tyrannisk patriark straks kamera blei slått av, kjem me til å få vita mykje meir om i vekene framover, for hendingane er relativt ferske og augevitna mange. I tillegg vil maktfordelinga mellom forsvar og påtalemakt syta for at saka blir opplyst frå fleire sider. Den knuste idyllen vil aldri kunna limast i hop igjen. Elles er jo den nedbrytande konflikten mellom fedrar og søner like gamal som patriarkatet sjølv. I Bibelen krev det fjerde bodet at barna skal elska og æra foreldra sine, og lover suksess i jordelivet for dei som ikkje opponerer, trass i at den unge israelitten Jakob oppnår det same ved å narra far sin til å gje han førstefødselsretten sjølv om han i røynda er nummer to, mens den alltid lydige Jesus endar på eit kors og berre får løn i himmelen.

Solveig Aareskjold