Hurtigruta, Widerøe, SAS, NFF og mange andre har bestemt seg for å boikotte sjokoladeprodusenten Freia, fordi morselskapet Mondelez har tre fabrikkar i Russland.
LO støttar ikkje boikottaksjonen, og rykkjer no ut for å vise si støtte til dei tilsette i Freia.
– Det er problematisk for oss å støtte ein boikott som først og fremst vil råke norske arbeidstakarar, som ikkje kan verte klandra for at den internasjonale eigaren også har verksemd i Russland, seier 2. nestleiar i LO Steinar Krogstad.
Det internasjonale storkonsernet Mondelez har amerikanske eigarar, og driv med produksjon av sjokolade, kjeks og sukkervarer mange stader i verda.
Dei tre fabrikkane dei har i Russland, har gjort at dei har hamna på ukrainske styresmakter si svarteliste over 29 bedrifter som er med på å finansiere den russiske invasjonskrigen.
– Freia er ein norsk merkevare, produsert på Rodeløkka i Oslo av norsk mjølk. Produksjonen skjer ikkje i Russland, og produkta vert heller ikkje produsert i Russland. Dei tillitsvalde i Freia er no bekymra for arbeidsplassane sine, og vi deler den bekymringa, seier Krogstad.
Sårt for dei tilsette
På Rødeløkka i Oslo luktar det ofte sjokolade i eit ganske stort område, og særleg no når sola steikjer.
Her jobbar 130 tilsette med å lage alt av mjølkesjokolade, Kvikk Lunsj og Nonstop, og også tallause andre norske sjokoladefavorittar.
Det er ei stolt bedrift, men klubbleiar Gøran Nyberg fortel at mange tilsette har vore prega av den storstilte boikottaksjonen mot Freia dei siste dagane.
– Vi føler at det er urettferdig at vi blir peika ut. Vi støttar sjølvsagt det ukrainske folket, men dersom ein skal boikotte, må det gjelde alle bedrifter som er aktive i Russland, og ikkje berre oss, seier han.
Freia har vore ei viktig industribedrift på den indre austkanten av Oslo sidan 1890, og er den einaste attlevande industribedrifta i bydelen Grünerløkka. Det var der den industrielle revolusjonen i Noreg tok til, og der grunnlaget for Oslo som industriby vart lagt.
Kantina der arbeidarane et lunsjen sin er freda av Riksantikvaren og utsmykka med tolv store og originale målerier av Edvard Munch.
No seier klubbleiaren at heile situasjonen er ganske sår for dei tilsette, som vanlegvis er glade for at dei kan produsere kjente merkevarer til sjokoladeglade nordmenn.
– Ja, det er ganske sårt. Dette er ei bedrift som har vore i nærområdet i meir enn hundre år, og med ei historie vi er stolte av. Då kjennest det litt urettferdig å bli råka av ein slik boikott.
– Er de bekymra for kva konsekvensar denne kampanjen kan få for fabrikken og for arbeidsplassane?
– Ja, sjølvsagt er vi det. I verste fall vil det bety permitteringar av dei tilsette, og det kjennest veldig urettferdig når vi veit at mange andre bedrifter også er stasjonert i Russland.
Kan styrke Russland
Sjølv om det no vekkjer oppsikt at den norske folkesjokoladen er eigd av eit selskap som driv forretning i Russland, er det ikkje slik at det ikkje finst handel mellom Noreg og Russland.
«Vi føler at det er urettferdig at vi blir peika ut»
— Gøran Nyberg
Dagleg leiar i Agrianalyse Christian Anton Smedshaug viser til at deira rapport, landbruksbarometeret for 2023, syner at Noreg eksporterte landbruksvarer for 1,1 milliardar kroner i fjor, og importerte for 4,1 milliardar kroner.
– Det er særleg ingrediensar til dyrefôr, som planteoljar og mjøl, seier han.
Smedshaug seier at det har vore eit sjølvstendig poeng at matvarer, landbruksvarer og gjødsel ikkje er ein del av sanksjonsregimet mot Russland.
Når det gjeld boikotten mot Freia, påpeikar han at den kan få paradoksale konsekvensar.
– Utfordringa er at dersom boikotten fører til at Mondelez må selje sine tre fabrikkar i Russland, står kanskje russarane klare til å kjøpe dei på billegsal. Då har dei arbeidskrafta dei treng, dei har fått nokre billege fabrikkar, og dei har ein marknad som ikkje lenger får varer frå Vesten. Det er det som skjer i delar russisk økonomi no, at økonomien i verste fall vert styrka av sanksjonane, seier han.
Fabian likar Freia
Tidlegare ordførar i Oslo for Høgre og kandidat til bystyret i valet til hausten, Fabian Stang, håpar at det går bra med den tradisjonsrike Oslo-bedrifta Freia.
– Eg er veldig tilhengjar av at Freia skal bli att som ein av dei få attverande tradisjonsbedriftene i Oslo. Det hadde vore trist å miste dei òg. No har vi mista alle bryggjeria, så no er det ikkje mykje att. Det å ha ei stor industribedrift midt i sentrum er veldig verdifullt, seier Stang, og legg til:
– Og så heng det jo nokre fantastiske Munch-bilete der som er viktig å ta vare på.
– Vil det seie at du ikkje støttar boikottaksjonen?
– Det er diverre slik at vi stundom må ta nokre veldig vanskelege avgjerder, og det kan hende at dette er ei slik. Boikotten må ikkje råke urimeleg, men eg er tilhengjar av å bruke alle verkemiddel for å stogge jævelskapen i Ukraina, seier han.
