Å sikra bøndene full kostnadskompensasjon var eit viktig krav i jordbruksforhandlingane i år. I den historisk store jordbruksavtalen, skulle 2,4 milliardar kroner dekka ekstraordinære kostnadar i 2022.
Mens ein del er direkte tilskott, skal ein del dekkast inn gjennom høgare prisar.
I september kom 1,45 milliardar kroner inn på kontoane norske bønder.
38.338 mottakarar delte på kompensasjonskaka, og i gjennomsnitt fekk kvar bonde eller deltidsbonde 37.825 kroner, viser tala Klassekampen har fått tilgang på.
Bonden som fekk mest, bur på Rennesøy og driv med storfe, sau og kyllingar. Han fekk 751.276 kroner. I andre enden av lista er ein mann frå Levanger. Han fekk sju kroner på konto, men han har alt avvikla og selt garden sin.
Bonde- og Småbrukarlaget meiner ordninga har bidratt til at forskjellane mellom norske bønder har auka.
– Kompensasjonsordninga tar ikkje omsyn til folks økonomi. Derfor blir utslaga enormt store. Mange av dei som har god økonomi, typisk i kornproduksjon, har komme godt ut. Dei har kjøpt gjødsel tidleg og komme godt ut. Dei fattigaste har komme dårleg ut, seier leiar Tor Jacob Solberg.
Har ikkje kjøpt gjødsel
Håkon Fiskvik er bonden som fekk sju kroner inn på konto, men han har avvikla og seld garden.
– Har du registrert at du har fått sju kroner?
– Ja. Eg har spekulert sjølv også, men eg har 30 frittgåande høner. Det kan vera derfor. Det andre kan vera at eg har att eit lite grasareal. Kanskje utgjorde det sju kronene, seier Fiskvik.
– Har du hatt behov for å kjøpa gjødsel i år?
– Nei.
Klassekampen sin gjennomgang av tala viser at 899 av utbetalingane er på 1000 kroner eller mindre, mens 18 utbetalingar er på over ein halv million kroner. Deriblant har Noregs Miljø- og Biovitenskapelige Universitet fått 505.107 kroner.
1 mill. i auka utgifter
Morten Ullenes er bonden på kompensasjonstoppen. Ein del av gjødsla kjøpte han før prisane skaut til himmels i fjor, men også han har fått merka dei galopperande prisane. Han har i år kring 1 million kroner meir i utgifter til gjødsel og fôr, samanlikna med 2021.
– I fjor kjøpte eg for 10 millionar i gjødsel og mjøl. I år blir det over 11 millionar med gjødsel og mjøl, seier han.
Ullenes har i ei årrekke forpakta 25 gardar på Rennesøy nord for Stavanger og fleire kringliggande øyer.
I dag har han rundt 400 storfe, 500 sau og 31.000 kyllingar. Han har tre faste arbeidarar i drifta.
For tida ligg han på sofaen med brekt kragebein, etter å ha komme i eit alvorleg klammeri med ei ammeku.
– Korleis sit du igjen etter dette året økonomisk?
– Det veit eg ikkje enno. Det blir ikkje mykje til investering. Men eg har selt litt ned. Det hjelper litt i år, men det blir mindre neste år igjen.
For Ullenes sin del er det særleg utgiftene til gass for å varma opp kyllinghuset og kraftfôr til kyllingane som har auka stort, men diesel og straum har også auka. Han har tidlegare fått gass direkte i røyr frå Kårstø for å varma opp kyllinghuset, men no er gassprisen så høg at han går over til propan som må fraktast med lastebil til garden.
Ullenes er nøgd med kostnadskompensasjonen.
– Det er godt me får noko, hadde me ikkje fått den hadde det ikkje vore sprekt.
På snittet
Magnus Tveite i Vennesla i Agder har fått utbetalt 37.822 kroner og er dermed omtrent på snittet.
Tveite har 50 ammekyr og 30 sau.
– Garden driv eg meir på hobby. Eg lever ikkje berre av garden, men eg puttar inn mykje private midlar i gardsdrifta, seier han.
Hovudinntekta kjem frå entreprenørfirmaet hans.
For Tveites del går det med 15,5 tonn gjødsel. Han fortel prisen har stige frå 75.000 kroner i fjor, til 135.000 kroner i år.