Om Martin Bech Holte fekk bestemme, ville ikkje Noreg ha blitt så rikt. Det er den beinharde dommen frå Raudt-leiar Marie Sneve Martinussen og SV-profil Kari Elisabeth Kaski, som har lese boka på oppdrag frå Klassekampen.

Tidlegare McKinsey-sjef Holte har sett dagsorden ettertrykkeleg med boka «Landet som ble for rikt».

Forteljinga om at oljeformuen har gjort nordmenn late og politikarane svake er trykt i 24.000 eksemplar. Holte tek i boka til orde for å kutte i skattar og offentlege utgifter med fleire hundre milliardar. Alle på Stortinget fekk boka i julegåve av investor Jan Petter Sissener, mellom andre Martinussen og Kaski.

Dei to studerte samfunnsøkonomi saman på Universitetet i Oslo. Det er også bakgrunnen til forfattar Holte.

– McKinsey sitt syn på økonomi og marknad ville ha ført til at Noreg hadde gitt frå seg industrien. Han glorifiserer perioden frå 1990 til 2013. Men det var òg i denne perioden at mykje av det vi i dag kritiserer, blei innført. Som helseføretaksmodellen og New Public Management. Han overser at desse reformene har hatt store kostnader for offentleg sektor og har gjort offentleg sektor dårlegare, seier Martinussen.

Mykje skjema

Holte har vore toppsjef i den norske avdelinga av konsulentselskapet McKinsey, som er notorisk for beinhard konkurranse om jobbane og ekstreme leiarlønningar. Han har òg fortid som akademikar og direktør i Kjell Inge Røkkes forretningsimperium.

– Det store problemet med offentleg sektor i Noreg er byråkratiseringa. Det at sjukepleiarar og lærarar må bruke store delar av tida si på å fylle ut skjema. Det er jo aktørar som McKinsey som har pressa fram denne utviklinga, med si store tru på målstyring, seier Martinussen.

Raudt-leiaren må innrømme at ho er samd med Holte på eitt viktig punkt.

– Eg tenkjer at delar av problemskildringa treffer verkelegheita. Det er for mykje dyre prestisjeprosjekt og skjemavelde i offentleg sektor. Hadde det ikkje vore noko sant der, hadde det heller ikkje vore så mange som ville lese det.

Holte er svært opptatt av at produktivitetsveksten i Noreg har stoppa opp. Martinussen meiner produktivitetsdata er ein for snever målestokk for kor godt eit samfunn fungerer.

– Venstresida bør vere opptekne av produktivitet, men vi må skjøne korleis vi måler produktivitet. I privat sektor betyr auka produktivitet for eksempel at nokon har laga eit kjempegodt produkt og auka prisen med 100 kroner. I offentleg sektor måler ein det med lønene og kostnadene. Investeringar ved ei fødeavdeling er ein kostnad, medan eit gravferdsbyrå er verdiskaping. Om du ikkje har med det perspektivet, så vil du ikkje forstå det norske samfunnet, seier ho.

Ikkje late barnehagar

Sensasjonelle salstal til trass: «Landet som ble for rikt» imponerer ikkje SV-profil Kaski. Ho er tvert imot provosert.

– Boka blir framstilt som om ho presenterer nye innsikter, men i realiteten er ho eit kampskrift for økonomisk liberalisme. Løysingane han foreslår, vil berre forsterke problema, seier ho.

Holte argumenterer for at Noreg har ein «latskapskultur»: Mange står utanfor arbeid, og dei som faktisk har ein jobb, er mindre ivrige enn før. Resultatet er eit folk som er mindre produktive, mindre lukkelege og mindre svoltne på å få til nye ting. Ingenting av dette er sant, meiner Kaski, som likevel forstår at forteljinga har appell.

– Eg trur han treffer ei slags sjølvpiskingskultur i Noreg som ikkje er spesielt nyttig. Realiteten er at vi er eit veldig vellukka og produktivt samfunn, seier ho.

«Det er eit politisk kampskrift.»

— Kari Elisabeth Kaski, stortingsrepresentant for SV

Også Kaski er einig med Holte i at det norske byråkratiet ber preg av å vere overgrodd.

– Han har rett i nokre ting. I offentleg sektor brukar vi mykje tid på skjema, detaljstyring og målstyring, noko som ikkje nødvendigvis skapar gode skular og barnehagar. Og det er mange subsidiar i offentleg sektor som ikkje burde vore der, seier ho.

Feil gullalder

I «Landet som ble for rikt» argumenterer Holte for at gullalderen i den økonomiske utviklinga her til lands, var frå 1990-talet til 2013.

Tida var prega av stor vilje til å reformere offentleg sektor og ein kraftig auke i marknadsmakta. Gjennom heile perioden hadde Noreg store handelsoverskot og større produktivitetsauke enn dei fleste andre land. Den store helten i denne forteljinga er Jens Stoltenbergs første regjering i år 2000 og 2001.

I Holtes historieforteljing er det to mørke epoker i nyare norsk historie: Tiåra umiddelbart etter andre verdskrigen og tida etter 2013. Begge desse epokane er ifølge Holte prega av økonomisk stagnasjon og svekka konkurransekraft.

Martinussen er omtrent så usamd som ein kan få blitt.

– Det var Stoltenberg-regjeringa som privatiserte Telenor og Equinor, noko vi i dag ser konsekvensane av. Ein stor del av Equinor sine utbyte går no til Wall Street og internasjonale hedgefond, i staden for å tilføre verdiar til Noreg. Det er ein illustrasjon på korleis privatisering kan føre til tap for fellesskapet.

– Kva er din favorittepoke i norsk historie, då?

– Kanskje perioden frå 1965 til 1971, då mellom anna Folketrygda vart innført, seier ho.