Du må være abonnent for å lese denne artikkelen
Allerede abonnent? Logg inn
Porselensfigur
Hadde forfattaren vore kvinne, hadde boka vore ein parodi.
Solveigs salt
Ekte intelligens
Ein gong i etterkrigstida drog engelskmannen Richard Adams ut på ein lang biltur med familien. For å få ungane til å sitja i ro i baksetet, dikta han opp ei framhaldssoge om nokre kaninar som må leggja på vandring fordi det gamle bølet deira blir rasert av gravemaskinar. Nokre år seinare debuterte han som forfattar med «Watership Down», som ville vore eit ganske tradisjonelt helteepos om det ikkje hadde handla om firbeinte kaninar i staden for tobeinte menn. Dei fleste som prøver å dikta ut frå eit dyreperspektiv, blir ståande fast i Hakkebakkeskogen, fordi dei ikkje greier leva seg inn ei anna sanseverd enn si eiga. Amerikanaren Paul Auster skreiv ein gong ei eg-forteljing om ein hund som påstår at han orienterer seg med snuten, trass i at det meste av det han opplever, er sett gjennom auga. Richard Adams lukkast langt betre i å skapa små dyr med lange øyre som vender seg etter lyden, i ein atmosfære full av nære og fjerne lukter. Dei har pels og vêrhår og er drivne av instinkt.
Solveig AareskjoldManipulerte behov
Mykje vil ha meir. Den som har mat, vil ha finare mat, den som har hus, vil ha større hus, den som er mektig, vil vera Gud. For å leva etisk må ein undertrykkja seg sjølv. Lukkeleg kan ein berre bli dersom ein gjer alt det ein har lyst til og lèt dei andre betala kostnaden. Denne tankegangen har utvikla seg under tilhøve der dei fleste menneske er fattige og triste, og eit ørlite, privilegert mindretal forsvarer retten til rikdom med ideologisk einsretting og rå makt. Likevel har han overlevd som gjeldande sanning langt inn i velferdssamfunnet. Verken filosofar, psykologar eller sosiologar har anstrengt seg nemneverdig for å finna ut korleis drivkrefter utanfor oss sjølve kan gje seg ut for å vera våre eigne personelege behov.
Solveig AareskjoldSøsterkrav
Etter at me fekk Netflix, Max og Tv2 Play, hender det sjeldan at eg ligg vaken ei natt. Sjølv om det berre er eit lite utval av desse ultraprosesserte tv-seriane som er laga for sånne som meg, kan eg kveld etter kveld bli sitjande å sjå på to-tre episodar i slengen. Kan henda er det ei slags vaken drøyming, allmennmenneskeleg tankespinn tilrettelagt av drivne psykologar som veit kva knappar dei skal trykkja på. I alle fall får dei meg til å sova heilt til morgons når eg endeleg kjem meg i seng. Ein av dei siste, «Sirens», handlar om to søstrer frå ein havarert familie. Devon, den eldste, har ofra sine eigne utdanningsplanar for at veslesøstera Simone skal få gjennomføra sine, eit offer som ikkje har gjeve det resultatet ho hadde venta. No er ho på veg for å henta Simone heim så dei saman kan ta seg faren, som er i ferd med å bli dement.
Solveig Aareskjold