Solveigs salt

Trusspørsmål

Eg har mykje å takka dei skeive og transseksuelle for

Solveig Aareskjold (Forfattar)
Illustrasjon: Knut Løvås. Knutlvas@gmail.com Illustrasjon: Knut Løvås. Knutlvas@gmail.com

Ein gong på slutten av sekstitalet sat det to unge gutar på rada framfor meg i ein mørk kinosal, med armane over akslene på einannan og hovuda tett saman. Dei utstrålte ein fred som fekk meg til å dra pusten djupare, og eg tenkte med meg at dette var løysinga på den nokså krampaktige sjølvpresentasjonen som så ofte gjorde gutane så slitsame å vera saman med. Men på sida av meg høyrdest hark og snøft av han som hadde betalt billetten min. Han sat så uroleg at eg ikkje greidde følgja med på filmen, og kviskra dei foraktfulle kommentarane sine inn i øyret på meg med slikt lufttrykk at flimmerhåra la seg.

Du må være abonnent for å lese denne artikkelen

Bli abonnent

Solveigs salt

Kyrkja er eit hus

Før om åra gjekk nesten alle norske skulebarn til gudsteneste før jul. Om det ikkje var frivillig, var det i det minste eit omskifte, med benker i staden for pultar og Jesus på korset der det elles hang ei tavle med svamp og kritt. Preika til presten kunne vera tung å lida seg gjennom, men orgelet fekk «Her kommer dine arme små» og «Et barn er født i Betlehem» til å lyda mykje meir høgtidsamt enn i klasserommet. Når ungane kom ut under open himmel igjen, og lufta enno dirra av ljomen frå klokkene i tårnet, kjente dei det inni seg at dei hadde vore ein annan stad. No står mange kyrkjer like tomme i adventstida som elles i året. Dagsrevyen har intervjua folk på gata som synest det er heilt greitt, og filma ein prest som går og stullar og steller framme ved alteret, overlaten til seg sjølv i eit hus der det sjeldan kjem nokon innom. Dersom han ville hatt selskap, kunne han berre gjort som Jesus og oppsøkt syndarane i det naturlege habitatet deira. Likevel er det jo litt synd på han. Sivilisasjonen her i nord er mykje eldre enn kristendomen, som blei innført av fanatiske mannssjåvinistar og førte til at kvinnene blei rekna for ureine i mange hundre år. Men når kyrkjene først er bygde og betalte for, er det for ille å berre la falla inn i seg sjølve. Ein del av dei, særleg dei eldre, er staselege byggverk med harmonisk balanse mellom vegger og vindauge, altertavle og orgel.

Solveig Aareskjold

Innbilt fange

Det fanst ingen i nærmiljøet som naturbarnet Cathrine Morland kunne forelska seg i. Men når ei ung dame er meint til å bli heltinne, kan ikkje motstanden frå førti sedate grannefamiliar hindra det. Noko må og vil henda som slengjer ein helt framfor føtene på henne. «Northanger Abbey», som kom ut i 1818, er den siste romanen til Jane Austen, og samtidig den første, for han er skriven på grunnlag av det upubliserte ungdomsverket «Susan». Det er ei underfundig bok der den modne forfattaren kommenterer handlinga over hovudet på den unge, som ein dramatikar som står midt på scena og forklarer kva dei medverkande held på med. For å få fart på handlinga inviterer eit par vener av familien Morland den sytten år gamle Cathrine med til badebyen Bath, der marknaden er større og utvalet betre. Der ute i den store verda finst det sjølvsagt òg ein og annan sadistisk adelsmann som liker å tvinga unge damer med til avsidesliggjande gardar. Men mor til Cathrine veit ingenting om den slags, og formanar henne berre om å kle seg varmt når ho kom heim frå dans, og ikkje å la pengebruken gå heilt over styr. Lesarar med fast tru på den sosiale kontrollen på attenhundretalet kan knapt unngå å undra seg over kor fritt denne uerfarne tenåringen får lov til å renna omkring.

Solveig Aareskjold

Ri­siko­sport

Jane Austen er først og fremst verd å minnast fordi ho skreiv fabelaktige bøker, men ho skil seg òg ut fordi ho til kvinneleg forfattar å vera hadde ein uvanleg støttande familie. Då «Stolthet og fordom» nettopp var komen frå trykkeriet, tok ho ei av svigerinnene sine med inn på soverommet for å lesa høgt for henne, og ei yngre søster til denne svigerinna, som hadde lista seg etter for å tjuvlytta, fortalde seinare at ho hadde høyrt muntre lattersalvar gjennom den lukka døra. Ho fortalde òg at tante Jane, som ho kalla henne, ofte sat heilt taus med eit sytøy i hendene attmed peisen i biblioteket. Så kunne ho brått setja i å le, spretta opp or stolen og springa tvers over golvet bort til eit bord der penn og papir låg klar. Etter å ha skrive ned nokre ord gjekk ho roleg tilbake til peisen og heldt fram med å sy. Ho var fødd fjorten år før den franske revolusjonen, i ein engelsk presteheim som var svært rik både på kulturkapital og kjærleik. I ungdomen gjekk ho mykje på ball, ein slags dansefestar der folk slapp laus søner og døtrer slik at dei kunne snusa seg fram til høvelege ektemakar under kontrollerte forhold. Minst to gonger blei ho fridd til, først av ein som døydde like etter, deretter av ein som ho sa ja til fordi han var eit godt parti. Dagen etter slo ho opp, og familien skjøna at det hadde vore ei vond avgjerd for henne. Men brørne hennar sytte for at ho hadde pengar nok til å leva like standsmessig som ho var vand med, og ho trong aldri gifta seg for å bli forsørgd. Å gå på ball var svære greier for alle jenter som var av god nok familie til å bli inviterte.

Solveig Aareskjold