Trappescene

Kunst kan skriva historie i ein scene. Det gjorde Sergej Eisenstein med trappescenen i Odesa frå «Panserkrysseren Potemkin (1925). «Russland planlegg å bomba Odesa … Odesa!» sa president Volodymyr Zelenskyj i ein av sine effektfulle videotalar sist søndag. Den tidlegare skodespelaren tenkte nok på mykje meir enn Eisensteins klassiske film. Bynamnet Odesa rommar argument nok til å romma heile det absurde gapet mellom den russiske grunngjevinga for åtaket på Ukraina og realitetane i krigen. Stadnamn som dagleg blir nemnde i krigsrapportane, vekkjer minne om fleire omveltingar av Europa, og dei kling alle av mørk historisk ironi. Eitt av namna er Odesa – svartehavsmetropolen som vart grunnlagt under Katarina den store i 1794, og som i 1905 var åstad for opprør som varsla slutten på tsarregimet, slik Eisenstein viste.