Solveigs salt

Unnabakke

Etter nokre stavtak vakna refleksane, og flyten kom tilbake.

Solveig Aareskjold, forfattar

Herleg føre! seier eg til ein blid mann i det eg glir forbi. Smilet hans blir litt forvirra, kanskje fordi han er innvandrar og enno ikkje heilt fortruleg med vinterspråket. Som rimeleg er her i sørvest, der snøen fell så sjeldan at mange årskull veks opp utan ski på beina. Men han skjønar i alle fall kva som er venta av ein god far, og har følgt stimen av familiefolk til akebakken, der det er vill jubel over å skli ned åtte-ti meter om og om igjen.

Les hele Klassekampen på nett

Få nyhetene som setter dagsorden, analysene som betyr noe og stemmene som teller. Abonner i dag.

Bli abonnent

Allerede abonnent?

Lag brukerLogg inn

Solveigs salt

Eiter og galle

Første påskedag for seks år sidan fekk eg eit brev frå farfar min som var sendt femtifire år tidlegare, så langt bortanfor alle samanhengar at det kunne like gjerne kome frå ein engel i himmelen, i alle fall frå ein annan galakse. Fullt så uventa var det ikkje då det palmesøndag no i vår dukka opp eit brev frå mormor med poststempel 3. mars 1989, for eg rydda i gamle papir og var budd på det meste. Truleg hadde eg lagt det til sides for å lesa det grundigare ein gong eg var meir opplagd, for sjølv om brevet frå mormor ikkje var postlagt i helvete reint bokstavleg, var det ikkje langt unna. På den tida var ho nittiåtte år gamal, farleg klar i toppen og med den innsokne barmen full av bittert nag. Mor hadde budd hos henne sidan 1970, frå 1974 i lag med mesteparten av møblane frå barndomsheimen min, og på slutten av brevet skriv mormor at slekta burde ha berga henne frå å bu under slike tilhøve resten av livet. Men det som formørkar alderdomen hennar her og no, og får henne til å dynka fleire brevark med eiter og galle, er at eg var så kjenslekald og hjartelaus då eg var innom førre laurdag, og verken svarte når ho snakka til meg eller brydde meg om å vita korleis ho hadde det. No var mormor av dei som stiller mange spørsmål og sjeldan tek seg tid til å venta på svar før dei fyrer av det neste.

Solveig Aareskjold

Retts­salstea­ter

Samfunnet har svikta Gjert Ingebrigtsen ved å la han snubla ubudd inn i ansvaret for ein stor familie, og deretter gjera han til syndebukk for ein måte å tukta ungane på som var eit patriarkalsk privilegium i tusenvis av år, og fullt lovleg heilt til ganske nyleg. Samtidig har han sjølv skulda for at han ikkje har teke imot anna rettleiing enn den som passar til utvikling av idrettsstjerner. No blir det personlege initiativet hans mælt mot gjeldande lov i Sandnes tinghus, for opne dører og med flokkevis av journalistar som tolkar og analyserer kvart ord som blir sagt. Så lenge familien var innstifta av Gud, var det berre å halda kjeft og innordna seg. Det var først då han blei nedgradert til ein institusjon midt mellom natur og kultur, at det blei klart at prosjekta til dei vaksne altfor ofte kjem på tvers av det som er best for barna. Det har vore mange smertefulle oppgjer, særleg blant musikarar og forfattarar, der vaksne søner og døtrer har stått fram som offer for grov omsorgssvikt. For når omsynet til privatlivets fred blir sett opp mot kravet om rettferd, går det som regel som med ånda i flaska: Har ho først sloppe ut, er det uråd å få henne tilbake igjen. Rettssalen har det til felles med litteratur og teater at han innbyr til drøfting av tilhøve som mange meiner det er best å halda skjult.

Solveig Aareskjold

Å ofra alt

I femte akt i «Peer Gynt» kjem hovudpersonen framom ei gravferd og blir ståande og lytta til alt det fine som presten har å seia om den døde, ein tapper familiefar som trass i umenneskeleg motgang på ein avsides fjellgard greidde fø fram tre livskraftige søner. Han følgde dei endåtil på den lange og farefulle vegen til skulen, og bar dei på arm og rygg gjennom eit stupbratt skar. Men no har dei reist sin veg og tenkjer ikkje meir på han: «Tre velstandsherrer i den nye verden har glemt sin norske far og skoleferden.» Hadde dei fått eit ord med i laget, ville dei kanskje lagt vekt på andre hendingar. Mellom anna kunne dei ha opplyst om at det berre var skule nokre få veker om hausten og våren. Resten av året måtte dei arbeida frå tidleg morgon til seine kvelden heime på garden saman med faren og mora og bestemora, og endå var det berre så vidt at dei ikkje svalt ihel. Som nykonfirmerte fekk dei seg jobb hos meir velståande bønder, og emigrerte til Amerika straks dei hadde spart opp pengar til billett.

Solveig Aareskjold