Den 39 år gamle Alberto Pérez tok ein hurtigtest i heimen sin i Madrid fordi han hadde hovudverk og forkjølingssymptom. Som for så mange andre avslørte hurtigtesten at han hadde covid-19.

Legekontoret svarte ikkje på telefonen. Derfor drog han på legevakta, der han måtte vente i tre timar. Helsearbeidarane på legevakta var samde med han om at han truleg hadde korona – men tok ikkje ein PCR-test for å vere sikre.

– Sjukepleiaren som såg til meg, sa at eg truleg hadde omikronvarianten, sidan eg ikkje hadde mista smaks- eller luktesans. Men korleis kunne ho vite det? spør Pérez.

Primærhelsetenesta i Spania er overvelda av pasientar som vil teste seg eller treng sjukmelding. Helsearbeidarane jobbar langt over kapasiteten i den nye omikronbølgja, sjølv om varianten gir mildare sjukdom enn tidlegare variantar.

Må avlyse kontrollar

I heile Europa fungerer fastlegane vanlegvis som førstelinje. Saman med andre i primærhelsetenesta blir dei rekna som sentrale i sjukdomsbehandlinga ved at dei tek noko av trykket frå sjukehusa og sørgjer for kontinuitet.

I Spania trudde ein fram til for få veker sidan at koronapandemien i stor grad var overstått. Over 80 prosent av befolkninga er fullvaksinerte. No fører likevel raskt stigande arbeidsmengder til at legar og andre helsearbeidarar må avlyse rutinekontrollane for andre sjukdommar.

Fordi Pérez hadde teke hurtigtesten sin heime, ville verken sjukehuset eller det lokale legekontoret bruke svært hardt pressa ressursar på å gi han ein PCR-test.

Caroline Berchet er helseøkonom ved Organisasjonen for økonomisk samarbeid og utvikling (OECD). Ho seier at primærhelsetenesta i heile Europa har vore underfinansiert og underbemanna i mange år. Pandemien har heilt enkelt avslørt svakheitene i systemet.

I dei 38 medlemslanda i OECD, som inkluderer USA, gjekk i gjennomsnitt berre 13 prosent av helsebudsjetta til primærhelsetenesta.

– Primærhelsetenesta treng fleire midlar og investeringar i alle OECD-land for å sikre seg fleire tilsette, betre lønn og arbeidsforhold og meir fleksibilitet, seier Berchet.

Mangel på bygda

I Frankrike får mange år med budsjettkutt i helsestellet skulda for ein stor legemangel på landsbygda. Det same problemet rammar Italia, der dei fastlegane som er att, blir tyngde ned både av den nye omikronbølgja og av krav om å fylle ut ekstra dokumentasjon for å godkjenne at folk kan dra tilbake på skule og jobb.

Fagforeiningar og andre organisasjonar seier at helsearbeidarane ikkje lenger kan halde tritt med alle førespurnadene om testar, råd, behandling og sjukmeldingar. Smittesporing, som ein gong vart rekna som ein nøkkel i kampen mot pandemien, er heilt gløymd.

Primærhelsetenesta har fått lite merksemd under pandemien, medan den desperate kampen sjukehusa har kjempa for å halde tritt med eit ras av pasientar, har vore i sentrum.

Ti dagar etter at han var ferdig med karantenen heime i Madrid, testa Alberto Pérez framleis positivt på hurtigtestar, men fekk framleis ikkje tak i fastlegen sin. Når han omsider fekk svar på telefon frå legekontoret, bad dei han halde seg heime over nyttår og tilbaud ein ny telefonsamtale veka etter.

– Det finst ikkje nok legar og sjukepleiarar, og så blir vi overlatne til å handtere dette på eiga hand, sukkar han. ©NPK