Jentene hadde berre nokre få år til å kapra ein ektemake.
Jane Austen er først og fremst verd å minnast fordi ho skreiv fabelaktige bøker, men ho skil seg òg ut fordi ho til kvinneleg forfattar å vera hadde ein uvanleg støttande familie.
Allerede abonnent? Logg inn
Før om åra gjekk nesten alle norske skulebarn til gudsteneste før jul. Om det ikkje var frivillig, var det i det minste eit omskifte, med benker i staden for pultar og Jesus på korset der det elles hang ei tavle med svamp og kritt. Preika til presten kunne vera tung å lida seg gjennom, men orgelet fekk «Her kommer dine arme små» og «Et barn er født i Betlehem» til å lyda mykje meir høgtidsamt enn i klasserommet. Når ungane kom ut under open himmel igjen, og lufta enno dirra av ljomen frå klokkene i tårnet, kjente dei det inni seg at dei hadde vore ein annan stad. No står mange kyrkjer like tomme i adventstida som elles i året. Dagsrevyen har intervjua folk på gata som synest det er heilt greitt, og filma ein prest som går og stullar og steller framme ved alteret, overlaten til seg sjølv i eit hus der det sjeldan kjem nokon innom. Dersom han ville hatt selskap, kunne han berre gjort som Jesus og oppsøkt syndarane i det naturlege habitatet deira. Likevel er det jo litt synd på han. Sivilisasjonen her i nord er mykje eldre enn kristendomen, som blei innført av fanatiske mannssjåvinistar og førte til at kvinnene blei rekna for ureine i mange hundre år. Men når kyrkjene først er bygde og betalte for, er det for ille å berre la falla inn i seg sjølve. Ein del av dei, særleg dei eldre, er staselege byggverk med harmonisk balanse mellom vegger og vindauge, altertavle og orgel.
Solveig AareskjoldDet fanst ingen i nærmiljøet som naturbarnet Cathrine Morland kunne forelska seg i. Men når ei ung dame er meint til å bli heltinne, kan ikkje motstanden frå førti sedate grannefamiliar hindra det. Noko må og vil henda som slengjer ein helt framfor føtene på henne. «Northanger Abbey», som kom ut i 1818, er den siste romanen til Jane Austen, og samtidig den første, for han er skriven på grunnlag av det upubliserte ungdomsverket «Susan». Det er ei underfundig bok der den modne forfattaren kommenterer handlinga over hovudet på den unge, som ein dramatikar som står midt på scena og forklarer kva dei medverkande held på med. For å få fart på handlinga inviterer eit par vener av familien Morland den sytten år gamle Cathrine med til badebyen Bath, der marknaden er større og utvalet betre. Der ute i den store verda finst det sjølvsagt òg ein og annan sadistisk adelsmann som liker å tvinga unge damer med til avsidesliggjande gardar. Men mor til Cathrine veit ingenting om den slags, og formanar henne berre om å kle seg varmt når ho kom heim frå dans, og ikkje å la pengebruken gå heilt over styr. Lesarar med fast tru på den sosiale kontrollen på attenhundretalet kan knapt unngå å undra seg over kor fritt denne uerfarne tenåringen får lov til å renna omkring.
Solveig AareskjoldIngen kunne unngå å få med seg at Noreg slo Italia i fotball for menn sist søndag, og dermed kvalifiserte seg for deltaking i verdsmeisterskapen neste år. Det var fint lagspel og fabelaktige einskildprestasjonar, så gripande å vera vitne til at det kunne driva fram tårene på nokon kvar. Så har det då heller ikkje mangla på mediedekking av vaksne karar som græt offentleg, og det utmattande maset om mannen i krise har fått ei forfriskande overrisling av naturlege reaksjonar. Menneskeleg atferd er alltid regulert av skikk og bruk, og ofte trengjer krava frå dei andre så djupt inn i sinnet at folk mistar kontakten med kjenslene sine og blir framande for seg sjølve. Det britiske direktivet om å halda overleppa stiv var ein måte å markera seg som vaksen på overfor innbyggjarane i koloniane, som systematisk blei forklarte som barnslege og uansvarlege. Snart måtte alle kvite menn med respekt for seg sjølve gå omkring med eit andlet av stein. Når det sprakk, slik det før eller seinare alltid gjorde, var det til den største forferding både for dei sjølve og dei som såg på. Men i den fjerne fortida som det er fortalt om i Iliaden og Odysseen er det tvert om heilt normalt å gråta både offentleg og privat.
Solveig Aareskjold