Martin Bech Holte er ein samfunnsøkonom som har vore toppsjef i konsulentselskapet McKinsey og leia investeringsselskapet til Kjell Inge Røkke.
No er han ferdig med begge delar og har i staden brukt tida på å skrive ei bok om Noreg og nordmenn, og vi kjem ikkje så godt ut av det.
– Kulturen i landet er forandra. Det blir ikkje jobba like hardt og offensivt som før, seier forfattar Bech Holte.
Boka har ifølgje Dagens Næringsliv vorte ei «snakkisbok» i finans- og forretningsverda, og Kagge forlag melder at ho er utseld på rekordtid, og allereie trykt i eit dobbelt opplag på til saman meir enn 14.000 bøker.
– Folk merkar at vi har ein for avslappa kultur, og ein ledigheitskultur. Folk er ikkje offensive, og dei brukar ikkje evnene sine. Folk kjenner dette på kroppen. Det er difor denne boka no tek heilt av. Folk skjønar at ting ikkje er slik det skal vere.
– Kva baserer du dette på? Noreg er jo eit produktivt samfunn.
– Eg pratar med folk. Eg prata med ein kirurg i Harstad som kom frå Tyskland. Der nede opererte han 14 pasientar om dagen, medan han berre opererte fire-fem her i Noreg. Det er fordi byråkrati og arbeidskultur ikkje legg til rette for at han kan gjere den innsatsen som han gjorde i Tyskland.
Ikkje svoltne
«Landet som ble for rikt» prøver å forklare at det som verkeleg har gjort oss til eit rikt land, det er at vi utover på 90-talet gjorde viktige grep for å effektivisere offentleg sektor, samstundes som vi hadde eit privat næringsliv som alltid jobba hardt.
– Noreg vart ikkje rikt på grunn av olje, sjølv om mange trur det. Vi vart rike på grunn av ein kultur der folk jobba hardt. Vi var svoltne og vi jakta på meir, seier Holte.
Han meiner at den stadig veksande oljeformuen har ført til at politikarar tek stadig mindre gode val, og at det har oppstått ein kultur der folk jobbar mindre.
– Vi har ikkje forvalta oljeformuen slik vi planla. Planen var å bruke oljepengane til å byggje infrastruktur, til å skape insentiv til å jobbe og til å byggje framtidas kunnskapssamfunn. Det er ikkje det vi har brukt pengane på.
– Ikkje? Nasjonal transportplan er på 1200 milliardar kroner no, mot 200 milliardar fram til 2015. Vi brukar jo ekstremt mykje på veg. Dette er oljepengar, og det er infrastruktur.
«Vi har ikkje forvalta oljeformuen slik vi planla.»
— Martin Bech Holte, forfattar og samfunnsøkonom
– Ja, på den eine tingen brukar vi mykje pengar, men vi byggjer jo til dømes ikkje ut noko kraft i Noreg no. Det blir ikkje prioritert å byggje kraft som kan sikre ny næringsutvikling, seier han, og legg til:
– Før var det ein slags dugnadsånd i samfunnet, som handla om å heile tida ville bli betre. Slik er det framleis i delar av privat sektor, men i offentleg sektor er denne dugnadsånda vekke. Ein går ikkje lenger saman for gjere ting betre og meir effektivt.
Mykje kritikk
Det har ikkje mangla på kritikk etter at boka kom ut like før nyttår.
Sjeføkonom i Sparebank 1 Harald Magnus Andreassen seier til Dagens Næringsliv at han ikkje kjøper «elendighetsbeskrivelsen» i boka. Forskar Erling Holmøy i SSB meiner at metoden der Holte samanliknar ulike land som om dei er i landskamp, høyrer heime på «samfunnsøkonomiens skraphaug».
Sjef for kommunikasjon og politikk i Eiendom Noreg Erik Lundesgaard meiner at boka er prega av grove feil, og sjeføkonom i Handelsbanken Marius Hov trur at Holte bommar når han skriv at produktivitetsveksten i Noreg har gått ned på grunn av at vi er så rike.
– Eg tykkjer ein god del av kritikken ber preg av å kome frå arrogante folk som ikkje respekterer at det går an å bruke samfunnsøkonomi til noko anna enn å jobbe i SSB eller på økonomisk institutt ved Universitetet i Oslo.
