Til neste gang: Unge Høyre-leder Ola Svenneby meiner Stortinget ikkje gjorde jobben sin under pandemien.
Måndag skal Stortinget stemme over endringar i smittevernlova. Regjeringa og Høgre vil gi framtidige regjeringar heimel til å innføre isolasjon- og karantenetiltak utan godkjenning frå Stortinget.
I det siste har fleire tatt til orde for at dei negative konsekvensane av koronatiltaka var for store. Ein av dei er leiaren i Unge Høgre, Ola Svenneby. I ein kronikk i VG skreiv han: «Det er ingenting jeg angrer mer på enn at jeg stilltiende aksepterte myndighetenes coronatiltak som rammet de unge».
Ville gjort ting annleis
Ut frå føresetnadane meiner Svenneby at det norske samfunnet handsama pandemien på ein god måte, men han meiner at vi no ser konsekvensane.
– Det gjeld særleg dei unge, i skulealder. Eg trur konsekvensane har vore for store for dei. Det er også min feil som politikar – at eg aldri tok til motmæle sjølv om eg var inne på tanken, særleg under den siste nedstenginga.
Ifølge ei norsk-svensk studie sparte Noreg 2025 liv på si handsaming av pandemien, samanlikna med Sverige. Samtidig kosta det samfunnet 133 millionar per sparte liv.
Svenneby vil ikkje samanlikne kostnadane av nedstenginga med sparte liv. Han meiner reknestykket ikkje tar omsyn til faktorar som psykisk helse.
«Eg synest Stortinget gjer seg sjølv vel viktige.»
— Ola Svenneby, leiar i Unge Høgre
– Poenget er om eg ville gjort ting annleis, og det ville eg. Paradoksalt nok er det den gruppa som hadde minst sannsyn til å bli alvorleg sjuk, antakeleg dei som bar dei tyngste konsekvensane av nedstenginga. Det er eit paradoks som eg ikkje synest er rimeleg.
Fryktar det autoritære
No vil altså morspartiet hans gi framtidige regjeringar permanent fullmakt i lovverket til å gi forskrifter om isolering og smittekarantene i meir enn sju dagar i gongen. Venstre, Frp, KrF, Rødt og Pasientfokus har alle tatt til orde mot endringa, men saman med Høgre vil regjeringa ha fleirtal.
Svenneby presiserer at han ikkje har lest seg opp på vedtaket, men seier at det ikkje er ei viktig sak for han.
– Eg trur ikkje dei to tinga vi har snakka om no, har ein samanheng. Snarare tvert imot. Eg synest Stortinget gjer seg sjølv vel viktige, målt mot korleis dei klarte å handsame den rolla sist. Alt Stortinget gjorde, var å rope på meir tiltak. Dei gjorde ikkje jobben sin slik det var.
Alfred Bjørlo frå Venstre har vore ein av dei mest markante stemmene mot forslaget frå Høgre og regjeringa. Til VG sa han at det var autoritære tendensar. Svenneby seier at han ikkje trur denne lovendringa er avgjerande.
– Det synest eg er å dra det langt. Eg fryktar også autoritære tendensar i ein pandemi. Men det er først og fremst viss vi ikkje har stortingspolitikarar som stiller kritiske spørsmål, og som berre ropar på meir tiltak. Den jobben gjorde jo Alfred Bjørlo i Venstre til gangs.
Akademia
Rektor får refs
Rektoren ved NTNU kritiserte eigne forskarar i eit lesarinnlegg som NHO fekk lese før det vart sendt.
KALDT: Det er isfront mellom to forskarar og rektor ved NTNU. Her er Bakklandet i Trondheim og delar av universitetet. Foto: Gorm Kallestad, NTB
«Bestillingsverk». Det kalla forskar Jonas Nøland ein rapport om kjernekraft frå Rystad Energy, da han vart intervjua av Dagens Næringsliv (DN) førre veke.
Nøland og forskarkollegaen Martin Hjelmeland uttrykte seg sterkt kritisk til det faglege grunnlaget bak rapporten. Rapporten var bestilt av NHO, Norsk Industri og Fornybar Norge. Den konkluderte med at kjernekraft i Noreg var så dyrt at det ikkje var ein god energiform for Noreg de neste åra.
Nøland og Hjelmeland har også publisert ein rapport om kjernekraft med motsett konklusjon av den frå Rystad Energy.
Nokre dagar seinare skreiv Anne Borg, rektor ved Norges teknisk-vitenskapelige universitet (NTNU), eit lesarinnlegg i DN. Der kritiserte ho forskarane og understreka at dei ikkje uttalte seg på vegner av universitetet.
Torsdag avslørte Universitetsavisa at Borg hadde tett kontakt med Norsk Industri-direktør Knut Sunde før ho skreiv lesarinnlegget. Sunde fekk også lese igjennom det.
I ei tekstmelding til Borg skriv Sunde: «Jeg ser fram til at dere går ut og kommenterer dette, ellers må vi etterlyse ledelsen».
Også NHO-direktør Anniken Hauglie melda med Borg før rektoren sende frå seg lesarinnlegget.
– Oppsiktsvekkjande
Forskar Jonas Nøland seier til Klassekampen at han er overraska over det som har kome fram.
– Vi tykkjer det er veldig oppsiktsvekkjande at dei som har bestilt den rapporten vi kritiserte, i ettertid går til vår rektor for å leggje press på henne for å kritisere oss. Det var kanskje feil ordval av oss å bruke omgrepet bestillingsverk om rapporten, men no framstår det jo som vi får bestillingsrefs frå rektor på NTNU, seier han.
Nøland er bekymra for at dette kan gjere det vanskelegare for andre forskarar å uttale seg offentleg.
– Eg har fleire kollegaer som ikkje er glade i å uttale seg offentleg, og som vegrar seg for å vere med i debatten om energipolitikk. Då trur vi at det kan ha ein nedkjølande effekt på den offentlege debatten at rektor går ut og refsar oss offentleg etter eit lesarinnlegg, seier han.
Etterlyser diskusjon
Nøland understrekar at dei i ettertid har skjøna at omgrepet bestillingsverk var feil ordval. Han meiner likevel at resten av innhaldet i innlegget står seg godt, og undrar seg over kvifor Norsk Industri og NHO ikkje tek fatt i det faglege i kronikken.
Nøland meiner og at denne saka syner det problematiske med at det er så tette band mellom NHO og NTNU.
Rektor ved NTNU Anne Borg. Foto: Joakim Halvorsen/NTB
– Vi trur generelt at det er eit problem at det oppstår tette koplingar mellom universitet og pressgrupper som NHO. Eit universitet skal ikkje gå i flokk, slik næringslivet ofte gjer. Eit universitet er eit usemjefelleskap, seier han.
Har ikkje tid til intervju
Klassekampen har vore i kontakt med presserådgjevaren til NTNU-rektor Anne Borg, men ho hadde ikkje tid til intervju. Det har heller ikkje Knut Sunde i Norsk Industri, men han skriv i ein e-post til Klassekampen at han meiner at dei to forskarane brukte for lada ord i lesarinnlegget.
«For meg var det et poeng å påpeke overfor NTNUs rektor at jeg synes professoren i tilfellet atomkraftdebatten brukte unødvendig ladede ord, der det virket som han bevisst latterliggjorde andres meninger. Det skaper et uheldig debattklima», skriv Sunde.
Han understrekar at Norsk industri ikkje har konkludert med om kjernekraft er positivt for Noreg eller ikkje, men at dei meiner det ikkje er realistisk før tidlegast slutten av 2040.
Viseadministrerande direktør i NHO Anniken Hauglie seier til Klassekampen at ho reagerte på kommentarane til dei to forskarane.
– Forskarar må kunne seie kva dei vil, men generelt sett er det meir opplysander om ein argumenterer fagleg, framfor å gå på prosess og person. Sistnemnde form bidreg ikkje til noko auka fagleg innsikt for oss som er ute etter nettopp det.
«NTNU-rektoren forstår ikkje kva eit universitet er.»
— Anine Kierulf, jussprofessor ved UiO.
– Forstår ikkje
Jussprofessor Anine Kierulf har leia eit offentleg utval som såg på akademisk ytringsfridom, og ho er knallhard i sin kritikk mot Anne Borg.
– Her syner NTNU-rektoren at ho ikkje forstår kva eit universitet er, og det er jo urovekkande med tanke på at ho leiar landets største. Ho ser også ut til å ikkje forstå kva frie forskarar er, og kva deira rolle i eit samfunn er.
– Det var sterke ord?
– Ja, men at forskarar snakkar på eigne vegner, og ikkje på vegner av universitetet, det er på innføringskurs i akademia.
Kierulf meiner rektoren har gått langt over grensa.
– Eg som akademikar kan gjerne skrive eit lesarinnlegg der eg kritiserer andre forskarar, og argumenterer mot dei. Når du er arbeidsgjevar og sjefen til desse forskarane, så handlar det om rolleforståing.
Kierulf peiker på at Borg i sitt lesarinnlegg gjer det klart at ho uttalar seg som sjefen deira.
– Det ville ha vore utfordrande på kvar ein arbeidsplass, men på ein akademisk institusjon er det særskilt utfordrande fordi det kan bidra til at nokre får mindre lyst til å ytre seg i det offentlege.
I Universitetsavisa har Anne Borg beklaga at ho kritiserte forskaranes ordval. Ho skriv til avisa at ho ynskja å sette fokus på behovet for eit godt debattklima i faglege diskusjonar, ikkje avgrensa deira rett til å ytre seg. Ho seier at ho ikkje følte seg pressa av NHO til å svare forskarane.
