På Åssiden vidaregåande skule er førsteklasseelevane på linja innanfor teknologi- og industrifag i gang med å bygge pneumatiske kretsar. Dei fleste her drøymer om å bli bilmekanikarar, men gule stjerner på blå bakgrunn tenker dei ikkje så mykje på. Spørsmålet om EU blir hengande i lufta. Ein tapper sjel bryt stilla.

– Eg veit ikkje kva EU er eingong, kjem det frå sida.

Omar Niane, på andre sida av rommet, er meir positiv til internasjonalt samarbeid.

– Vi gir noko til andre og får noko tilbake, seier han.

Dei fleste i klassa stiller seg nok i kategoriane verken eller og veit ikkje.

Unge folk sin tur

Delar av leiinga i Miljøpartiet Dei Grøne (MDG) freista tidlegare i mai å få gjennom eit ja-vedtak for EU på partiet sitt landsmøte. Dei meiner blant anna at krigen i Ukraina har reaktualisert spørsmålet, mens Høgre og Venstre allereie har vedtatt at dei ønsker å søke medlemskap.

Eit argument frå ja-sida har lenge vore at dei yngre generasjonane ikkje har fått seie si meining i saka som hadde folkerøysting for 28 år sidan.

I den nye Ungdomsundersøkinga, gjennomført av Opinion for NHO, er berre 19 prosent av dei spurde heilt eller ganske einig i at Norge bør bli ein del av EU, trass i at 74 prosent meiner vi treng meir internasjonalt samarbeid.

Ingen er overraska

Leiar i Unge Høgre, Ola Svenneby, seier at han ikkje er overraska.

– Dei store rørslene for EU har lege i dvale sidan finanskrisa. Vi må ta sjølvkritikk for å ikkje ha klart å formidle dei positive sidene betre.

– Er Unge Høgre i utakt med ungdommen?

– Det kan du seie. Vi fekk berre 13 prosent ved skulevalet, men ingen parti får over 50 prosent, som trengst for eit EU-ja. Sånn sett er 19 prosent eit godt utgangspunkt.

Han meiner framleis det er eit godt argument at dei unge ikkje har fått sagt sitt i EU-spørsmålet.

– Mange snakkar som om EU det er det same som det var for 28 år sidan, og som om det nettopp er tatt ei avstemming. Det er det ikkje.

I november skreiv Venstre-leiar Guri Melby ein kronikk på NRK.no der ho løfta fram at nordmenn under 45 år ikkje har fått sjansen til å direkte påverke kva slags tilknyting vi har til EU. Ho avslutta med å skrive at neste gong er det også unge folk sin tur.

– Sist vi hadde denne debatten, var i 1994. Eg var 13 år. Sidan då har vi ikkje hatt ein opplyst offentleg debatt om EU. Mange er ikkje klar over dei positive sidene, og mange tar nok goda i EØS-avtalen for gitt, seier ho.

– I lys av kronikken du skreiv i november, kva tenker du når du ser denne målinga?

– Eg tenker at dette er eit positivt utgangspunkt. Krigen i Ukraina har vist at EU bidrar i ein krevjande situasjon, er viktig i eit sikkerheitsperspektiv og varetar dei verdiane vi kallar europeiske.

– Undersøkinga er frå april. Burde ikkje dei spurde ha fått med seg dette då?

– Det er veldig sjeldan vi ser sånne endringar over natta.

– Fordummande

Stortingsrepresentant Rasmus Hansson var ein av hovudmennene bak «EU-kuppet», som nokon kalla det, på MDG sitt landsmøte i starten av mai.

Det enda i eit vedtak om at MDG aktivt skal bidra til å løfte ein debatt om EU-medlemskap. Han er ikkje uroa over målinga.

– Eg tenker at sjølvsagt er det sånn. Det har berre vore eit faktum at Noreg ikkje er med og ikkje skal bli med i EU. Det er rimeleg viss dei ikkje tenker på det som ei reell moglegheit.

– Er problemet at dei ikkje veit betre?

– Eg vil ikkje bruke dei orda, men Norge har ikkje hatt ein reell EU-debatt på 28 år. Særleg for unge folk har EU-medlemskap aldri vore noko som har vore relevant å sette seg inn i. Når det blir løfta ein debatt, vil det garantert auke interessa og kunnskapen. Det er det vi vil få til, seier Hansson.

– Har ja-sida tatt eit ja frå ungdommen for gitt?

– Det veit eg ikkje, men det kan godt hende at dei har undervurdert kor djupt nei-et sit i den norske vanetenkinga, men eg er som sagt ikkje overraska over det.

Hansson er oppgitt over at denne type undersøkingar er formulert som ja/nei-spørsmål.

Han meiner at det er politisk uansvarleg å ikkje ha ein reell debatt om temaet først.

– Det reflekterer irrelevansen i skinndebatten som vi har hatt om EU i Norge fram til no. Dei spør om noko ingen har nokon føresetnad til å vite noko om. Det er nesten fordummande.

Euforisk EU-stemning

Leiar i Senterungdommen Torleik Svelle er ein ivrig EU-motstandar.

– EU er i vinden om dagen?

– Det er å underdrive. Eg kjem nettopp frå årskonferansen til NHO, og det var på grensa til euforisk EU-stemning. Det blir teikna eit bilde av at viss du er mot EU, er du mot klima, samarbeid og utvikling, men det har skjedd lite med utviklinga i argumenta for EU sidan 90-talet.

– Er det ikkje eit argument at dei yngre generasjonane ikkje har fått sagt sitt om EU?

– Du kan på same måte seie at dei ikkje har fått stemme om vi skal ha bilbelte, sjølv om det kanskje er noko søkt. Vi har ikkje hatt ei avstemming, men vi har enkelte parti som er meir for EU. Det kjem til uttrykk kva ungdommen meiner når dei stemmer.

Ingen av dei Klassekampen spør, er overraska over resultatet på målinga. Det er heller ikkje leiar i Ungdom mot EU, Frankie Rød. Hen trur krigen og pandemien har vendt dei yngre vekk frå EU.

– Unge har sett gjennom pandemien og flyktningkrisa at EU ikkje er solidariske. Ukrainske flyktningar får unntak for dei strenge reglane, som er veldig bra, men problemet er at det berre er dei som får det. Flyktningar frå resten av verda får ikkje den same velviljen.

Hen er einig med ja-sida i at dei unge ikkje har fått nok påverknad i forholdet til Europa.

– Det er heilt rett. Vi lærer heller ingenting om EU på skulen. Det eg tenker på, er at ingen har fått stemme over EØS-avtalen.