Til saman er 390 vassdrag i Noreg anten heilt eller delvis verna, som mellom anna inneber at det ikkje er mogleg å byggje ut vasskraft der. Energipolitisk talsperson i Frp Frank Sve meiner at det er på tide å kartleggje kor mykje kraft vi kan produsere om vi opnar desse vassdraga for utbygging att.

– Det er ein massiv motstand mot vindkraft på land, og dei inngrepa er så formidable at vi meiner det faktisk er eit mykje mindre inngrep å byggje vasskraft i verna vassdrag, seier Sve.

Han meiner det store kraftbehovet framover gjer at dei gamle verneplanane er utdaterte.

– Vi må sjå på dette nytt, no som vi ser at vi er nøydde til å produsere meir straum, og vasskraft er då det reinaste uansett. Det vil vere råd å byggje ut veldig mykje kraft, utan at det gjer veldig store inngrep. Det er eit stort potensial til å byggje ut veldig mange stader, seier Sve.

Mange kampar

På både 1970- 1980-, og 1990-talet herja fleire opprivande kampar om vern eller utbygging av mange vassdrag i Noreg. Mest kjent er kampen om Alta-vassdraget, men også mange andre stader gjekk det føre seg slike aksjonar.

Dei siste ti åra har det vore ganske brei semje om å la dei verna vassdraga få liggje i fred, men med dei skyhøge straumprisane denne vinteren, og utsiktene for det same dei neste vintrane, kan diskusjonen vere i rørsle.

– Teknologien er også mykje betre no enn før, og kanskje vil det no vere mogleg å byggje ut på ein meir skånsam måte enn før, seier leiar i energi- og miljøkomiteen på Stortinget Terje Aasland (Ap).

Sett ned energikommisjon

Regjeringa har varsla at det til våren vil bli sett ned ein energikommisjon som skal sjå på korleis vi kan produsere meir straum dei neste åra. Etter kvart som stadig fleire bilar, bussar og ferjer blir elektriske og det dukkar opp stadig meir ny kraftkrevjande industri, vil straumbehovet etter alt å døme vere større i framtida enn det vi produserer i dag.

– Vi treng meir straum. Det er det ingen tvil om. I samband med energikommisjonen vil det vere naturleg å diskutere korleis vi kan få meir ut av eksisterande vasskraftverk, men også om det er mogleg å byggje ut meir av det som har vore verna, seier Aasland.

– No har vi vore igjennom ein periode med langvarig krafteksport frå Noreg til Europa. Kan det hende folk er mindre villige til å ofre sårbar natur dersom straumen skal gå til utlandet gjennom kraftkablar?

– Ja, det kan hende. Og difor seier Arbeidarpartiet klart nei til fleire kraftkablar før vi har hausta fleire erfaringar med dei kablane vi allereie har, og difor seier vi nei til å byggje Northconnect-kabelen mellom Storbritannia og Noreg, seier Aasland.

Også energipolitisk talsperson i Senterpartiet Ole André Myhrvold seier at det er naturleg å diskutere verna vassdrag i samband med energikommisjonen til våren.

– Så veit vi at det har vore nokre veldig store kampar om fleire av desse vassdraga, så det er nok fleire andre tiltak som kjem først på lista. Det er heva over kvar ein tvil at vi treng meir straum, men først må vi sjå på korleis vi kan oppgradere eksisterande vasskraftverk, og også nye teknologiar, som havvind, vil bli viktig for å dekkje kraftbehovet, seier Myhrvold.

Det største verna vassdraget i Sør-Noreg er elva Gaula, som renn gjennom området Gaular i Sunnfjord. Her var det ein stor nasjonal aksjon for å få verna elva på 1990-talet som enda med siger til miljøvernarane.

Senterparti-ordførar i Sunnfjord Jenny Følling seier at ho støttar dei som vil opne for å byggje ut i verna vassdrag, men ho trur ikkje dei aller mest kontroversielle vassdraga er riktig stad å byrje.

– Men vi treng meir straum, og eg er særleg oppteken av stader som Flåmselvi i Sogn. Det er eit verna vassdrag der det er mykje problem med flaum. Ved å byggje ut kraftverk kan ein få ein vinn-vinn-situasjon, der du både løyser flaumproblematikken og får meir straum, seier Følling.

SV er mot

Lars Haltbrekken, energipolitisk talsperson i SV, er sterk motstandar av å opne for kraftutbygging i dei verna vassdraga.

– Norsk vassdragsnatur er unik i verdssamanheng. Det er store høgdeskilnader og ein veldig spesiell natur knytt til vassdraga. I mange år har det vore stor konflikt knytt til mange av vassdraga våre, og det som desse konfliktane har ført til, er den store naturvernsigeren, der nesten 400 vassdrag er verna. No har vi eit internasjonalt ansvar for å halde fram med det vernet, seier han.

– Med 390 verna vassdrag – er det ikkje eitt einaste som er mogleg å vurdere å byggje ut?

– Nei, dette er vassdrag som skal vere verna for all framtid. Opnar du for å byggje ut eitt, så opnar du med ein gong for å opne mange fleire, seier Haltbrekken.