Mian LodalenSmuleklubbens skamløse søstreGyldendal 2004Meldt av Susanne ChristensenDei tre veninnene My, Mackan og Hedda har ein klubb, Smuleklubben, eit stort sett muntert lidingsfelleskap, der den av dei tre som er dårlegast til å score damer, blir innehavar av «Sleiva» (ei slags leiarklubbe). Gjennom romanen følgjer vi My sitt slackertilvere som frilansjournalist i «Queer Express» i Stockholm, dei pinlege affærane hennar og dei ulike intrigane og fordommane desse akkumulerer. Dagboksforma som blir brukt, verkar som ein litt påklistra garantist for eit språk som rører seg i eit dokumentarisk og intimt leie; det er eit grep som eigentleg bryt med realismekontrakten – for My går tilsynelatande skrivande inn og ut av situasjonane og scenaria i boka. Men jaudå, vi kan etter kvart gå med på at dette er den indre stemma til My, eit slags mentalt notat.

Tilflukt i kollektivet

På setningsplan har My eit svært sjenert «eg» – i setningar som ser ut til å etterlikne telegramstil, ryk subjektet stadig ut og lar verbet bli ståande att åleine. Til dømes byrjar boka slik: «Ligger på akuttmottaket på Sødersjukhuset. Tror jeg.» Denne lesaren kan ikkje la vere å assosiere til eit skadeskote «eg» som også ganske fort i løpet av romanen ser ut til å finne seg betre til rette i ei vi-form: «vi» er ein klubb, «vi» er søstre.

Det er noko paradoksalt ved konseptet til klubben og ved lengten til My, begge vekslar mellom førestellingar om uforpliktande sex og ditto om evig kjærleik. Dette er ei av veninnene første gong observant nok til å påpeike på side 213. My er macho, brukar guteargumentasjon: Ho er, som ho seier, redd for å bli slukt og svelgt av eit kvinnemenneske, miste fridomen sin.

Hetero Gestapo

Boka nærmar seg på klassisk måte kuliminasjonen omlag to tredelar inn i forteljinga, då My endeleg har scora (på nattoget mellom København og Stockholm), og oppheld seg i engasjert samver med «C-cuppen», som er ei elles nokså gift kvinne. Togpersonalet (den personifiserte vondskapsfulle heteronormativiteten) busar inn som eit anna Gestapo-politi. Dei gjennomsøker kupeen, finn det dei leitar etter, og går høglytt leande derifrå. Dette bekreftar for meg at boka i høgare grad er ei forteljing om trakassering enn om sterke personar som står heltemodig imot. Scena verkar så brutal at eg, kan hende naivt, må utbryte: «Kom an, dette føregår då elles berre i romanar av George Orwell!» – for så samtidig å halvveis forvente å få tilsendt ein bunke med bevismateriale, avisutklipp og statistikkar – slik at eg skal få kjeften min stoppa.

Svart-kvit eintydigheit

Litt før dette, har My og veninnene vore på fest hos representantar for dei høgare sosiale lag. Ved dette høvet har My ein viss herr Svinhufvud til bords, og han har ei fortid i militæret. Svinhufvud overraskar oss ikkje det aller minste med sine reaksjonære haldningar til livsstilen til My. Dermed får han gjennomgå ei heftig verbal avretting, for så å umiddelbart bli ekspedert ut av handlinga, utan å ha fått sjansen til å snakke sjølv.

Eg trur eg kan forstå kva det vil seie å vekse opp i ei krigssone, vekse opp ein stad der identitet på ein valdeleg måte blir knytt opp til eit for/mot, eit anten/eller. Eg trur eg kan sjå for meg det potensielle Belfast ein ung homofil kan bli utsett for i oppveksten. Men dersom My kunne mobilisere litt av interessa ho har for narratologi (My analyserer fleire filmar med homofile karakterar i løpet av boka), så ville bipersonane – til dømes dei som blir presenterte i filmen «Monster» – mjuke opp dei elles nokså skarpe og eintydige svart-kvitt frontane.

I «Monster» bestemmer Lee seg for å gjere opp med dei mennene som vender seg til henne som horekundar: Ho skyt dei rett og slett, ein etter ein. Ho sit klar med pistolen, sjølv når ein nervøs ung mann med ticks betrur seg til henne: Han har aldri hatt sex med nokon før. Eg kunne godt ha tenkt meg å sjå Lodalen setje My i litt meir komplekse situasjonar, i stil med den ovanfornevnte. Den kjekke rebell-spiriten til My livnærer seg vonaleg av anna og meir enn dei fordommane ho så ivrig vil fri seg frå.

Funksjonelt språk

Nettopp analysene av skeive narrativ i film er eit lyspunkt, synest eg. Her er det faktisk ein mogelegheit til å få seg ein liten tur ut på eit metaplan. At litteraturen ikkje har nokon andre eigenskapar enn som ein erobringsverdig plattform, ein politisk posisjon, held berre som eit utgangspunkt for vidare undersøkingar. Språket i «Smuleklubbens skamløse søstre» verkar fullstendig underlagt og instrumentalisert i forhold til handlinga. Her kan språket to ting: krympe seg saman til sms-språk (ein er «desp» og går til «gyn») eller ekspandere i lydetterliknande utbrot: haaa! åååh! Det skal ikkje lyde noko skulemeisteraktig «skriv ordentleg!» herifrå – snarare ein anke mot blindheiten for språkets eigen kapasitet for queering, destabilisering.

[]